دھمپد
'دھمپد' نوں مہاتما بدھ دے بچن منیاں جاندا ہے ۔ وشے انوسار اس دے چھبی وگّ (ادھیائے) ہن اتے ایہناں وچّ کل 423 پد جاں گاتھاواں (شلوک) ہن ۔ دھمپد دے چھبی وگّ ایہہ ہن : یمک، اپماد، چتّ، پپھّ، بال، پنڈت، ارہنت، سہسّ، پاپ، دنڈ، ذرا، اتّ، لوک، بدھ، سکھ، پی، کودھ، مل، دھمٹھّ، مگّ، پکنک، نری، ناگ، تنجہا، بھکھو اتے براہمن ۔
ادھیائے پہلا
یمک
یمک (جوڑا) وگّ وچّ اجیہے اپدیش ہن، جنہاں وچّ دو-دو گلاں جوڑے روپ وچّ آؤندیاں ہن ۔ ایہہ اپدیش من دی مہتا، سہردتا، آتم-سنجم اتے شبھ سنکلپ بارے ہن ۔
1
من ساریاں کرماں دا کرنہارا،
دکھ سکھ وی من دا دان ہندا ۔
جو وی اٹھدی بھاونا دلاں وچوں،
من اس دا اصل پردھان ہندا ۔
بولے کوئی مندا، کرے کرم ماڑا،
دکھ اس نوں ایوں گھرکائی جاوے ۔
پہیہ رتھّ دا جتے ہوئے بلد تائیں،
گھم گھم جیوں اگانھ نسائی جاوے ۔
2
من اپنے آپ پریرنا ہے،
من دھرم دا اک گیان وی ہے ۔
سوچ من دی بڑی سمرتھّ ہندی،
من کرم دا اک پردھان وی ہے ۔
نرمل چتّ ہو کرے جے کرم کوئی،
سوچھ بولنا جی، جاں ہاں، کردا ۔
سکھ آپ پرچھاویں دا روپ دھر کے،
اوہدے سیس تے مہر دی چھاں کردا ۔
3
جو وی سدا شکایتاں رہے کردا،
"مینوں اوس نے ماریا کٹیا ہے ۔
گالاں کڈھیاں پجّ کھوار کیتا،
دتی ہار تے رجّ کے لٹیا ہے"۔
ایہہ گنڈھ جو بنھ لئے من اندر،
اوہ نہ اندرلی جوت جگا سکدا ۔
ویر بھاونا اوس دی مکدی نہیں،
چین اوس دا چتّ نہیں پا سکدا ۔
4
جو کدے نہیں ایہہ شکایت کردا،
"مینوں اوس نے ماریا کٹیا ہے ۔
گالاں کڈھیاں پجّ کھوار کیتا،
دتی ہار تے رجّ کے لٹیا ہے"۔
ایہہ ڈھہندیاں کلاں ولّ دھوہن والا،
نہیں جس نوں خیال پسند ہندا ۔
ویر بھاونا اوس دی دور ہووے،
اوہدا چتّ آنند آنند ہندا ۔
5
ویر پالیاں ویر نہ دور ہندے،
اگّ نال نہ اگّ بجھائی جاندی ۔
آئے دوستی، دشمنی چلی جائے،
ہو دلاں دی جھٹّ صفائی جاندی ۔
چاہ، پریم پیار دے بوٹیاں نوں،
کوئی ایرکھا نال نہیں پال سکدا ۔
سچے دھرم دا نیم اٹل ایہہ ہے،
نہیں کال وی ایس نوں ٹال سکدا ۔
6
کئی ہور نے ایس سنسار اندر،
نہیں جاندے، کچھ وچاردے نہیں ۔
سہن شیلتا آؤن نہ دین نیڑے،
اوہ کسے دی گلّ سہاردے نہیں ۔
جہڑے رمز پچھان کے ایہہ گجھی،
نیویں من کرکے بردبار ہو گئے ۔
ساتھ چھڈیا جھگڑیاں جھانجیاں نے،
بیڑے اوہناں دے بھوجلوں پار ہو گئے ۔
7
نت بھالدا جو عیش-اشرتاں نوں،
تمھاں حرص ہوا نوں ماردا نہیں ۔
پاڑے روٹیاں بے حساب ویہلڑھ،
شوہدا، آلسی تے کم کار دا نہیں ۔
بریاں وادیاں اوس تے ہون بھارو،
اوہنوں ایوں شیطان لتاڑدا اے ۔
جویں جھکھڑ ہنیری دا کوئی بلاّ،
ماڑے رکھاں نوں جڑوں اکھاڑدا اے ۔
8
جہڑے اپنے نفس تے پاؤن قابو،
عیش مہفلاں توں سدا دور رہندے ۔
تھوڑا کھان تے رہن چیتن ہردم،
سوہج-زندگی نال بھرپور رہندے ۔
متھا مار پہاڑی چٹان دے نال،
جویں زور طوفان دا لنگھ جائے ۔
اسے طرحاں مجال شیطان دی کی ؟
ایسے آدمی نیڑیوں لنگھ جائے ۔
9
پہلاں لاہ کے میل جو ہوئے لگی،
من کنگو دے وانگ نتاریا نہیں ۔
نہیں اپنے آپ نوں وسّ کیتا،
دلوں کبر ہنکار نوں ماریا نہیں ۔
جیکر پلہ سچائی دا نہیں پھڑیا،
ایس گلّ وچّ سمجھنا شکّ کوئی نہ ۔
پا لئے تاں لئے اوہ لکھ واری،
بھگوے کپڑے اوس دا حق کوئی نہ ۔
10
پہلاں لاہ کے میل جو ہوئے لگی،
من کنگو دے وانگ نتار لیندا۔
قابو پا کے اپنے آپ اتے،
دلوں کبر ہنکار نوں مار لیندا ۔
جہڑا پکڑ سچائی دا ترے پلہ،
اوہدی نیئت تے کدے نہیں شکّ ہندا ۔
پا لئے تاں پائے اوہ جی صدقے،
بھگوے کپڑے اوس دا حق ہندا ۔
11
سار ہین نوں سمجھدے سار کئی،
کئی سار نوں پئے اثار ویکھن ۔
پھرن بھٹکدے اوہ بھمبل بھوسیاں وچّ،
نہ اوہ تیل نہ تیل دی دھار ویکھن ۔
پیندی نہیں اصرار دی سار کوئی،
ملدی شانتی نہ پریشان رہندے ۔
مایہ جال جنجال وچّ ہوئے پھاتھے،
سوچاں پھوکیاں وچّ غلطان رہندے ۔
12
سار سمجھیا جنہاں نے سار تائیں،
سار ہین نوں وی نالے جان لیا ۔
ساری سار، اثار دی پئی سوجھی،
اصلی سار دا روپ پچھان لیا ۔
رمزاں گجھیاں اوہناں نے تاڑ لئیاں،
سچی نیت تے سچی وچار دے نال ۔
سار جدوں وی تتّ دی کسے پائی،
پائی سدا ہی سچ-اچار دے نال ۔
13
جویں گھر دی چھت جے ہوئے ڈھٹھی،
مینہہ زور دا اپروں آ جائے ۔
پانی لنگھ کے گلیاں، مگھوریاں چوں،
ڈھاہ اوس مکان نوں لا جائے ۔
اوس من دی ایوں ہی دشا ہندی،
جہڑا سادھنا بناں کمزور ہندا ۔
ترشنا اوہدے وچّ ایوں پرویش کردی،
جویں سنھ تھیں لنگھیا چور ہندا ۔
14
چنگی کسے مکان دی چھت ہووے،
مینہہ زور دا وی بھاویں آ جائے ۔
پھیر پانی دی بھلا مجال کی ہے ؟
کدھرے ڈھاہ مکان نوں لا جائے ۔
اوس من دی ایوں ہی دشا ہندی،
جو سنجم دے نال شہزور ہندا ۔
ترشنا اوہدے وچّ نہیں پرویش کردی،
بناں سنھ بے-وسّ جیوں چور ہندا ۔
15
رہے جھوردا اپنی زندگی وچ،
موت پچھوں وی لڑچھدا جھوردا اے ۔
سچی گلّ ایہہ نہیں جھٹھلائی جاندی،
پاپی دوہاں جہاناں وچّ جھوردا اے ۔
کرے غماں دی پیڑ نڈھال اس نوں،
کھاندا اوس نوں روگ سنتاپ ہندا ۔
مندے کم ہی اوسدے آؤن اگے،
اوہنوں ماردا اپنا پاپ ہندا ۔
16
سکھ بھوگدا اے سوہنے زندگی وچّ،
مرن پچھوں وی اوس نوں سکھ ملدا ۔
دھرمی دوہاں جہاناں وچّ سرخرو ہے،
اوہنوں کدھرے وی ذرا نہ دکھ ملدا ۔
سدا سدا آنند پرسنّ رہندا،
کدے نہیں دہائی ! دہائی ! کردا ۔
پلے پنّ وچار پنیت جس دے،
کردا، حق دی نیک کمائی کردا ۔
17
کشٹ جھلدا ایس سنسار اندر،
مرن پچھوں وی روگ سنتاپ رہندا ۔
کیتے پاپ آرام نہیں لین دیندے،
چڑھیا دوہاں جہاناں وچّ تاپ رہندا ۔
ایہہ سوچ کے "میں گناہ کیتا"'
گناہ گار کمبے ! ہور دکھی ہندا ۔
کارن پاپ دے بھاگ نکھٹ جاندے،
سفنے وچّ وی پاپی نہیں سکھی ہندا ۔
18
جیون اوہدا پرسنّ بھرپور ہندا،
اس توں موت وی خوشی نہیں کھوہ سکدی ۔
پلے کیونکہ نیکیاں بدھیاں نے،
کوئی چندری پیڑ نہیں چھوہ سکدی ۔
اس توں دور دلگیریاں رہندیاں نے،
کتھنی کرنی جو اوس دی نیک ہندی ۔
رہندے چمکدے سدا نصیب اوہدے،
اس نوں سچ آنند دی ٹیک ہندی ۔
19
وید منتراں دے لکھ پاٹھ کریئے،
پڑھیئے ہور وی سچیاں بانیاں نوں ۔
عملاں باجھ نہ زندگی سوردی اے،
کاہنوں رڑکیئے پھوکیاں پانیاں نوں ۔
بنا کرنیؤں آلسی پرش کئی،
ایویں بھومی سنیاس دی منی جاندے ۔
اوہ اوس گوالے دے وانگ سمجھو،
جہڑے وگّ بگانے دا گنی جاندے ۔
20
تھوڑھا پاٹھ شلوکاں دا کرے بھاویں،
جیکر اوہ پر دھرم دی کار کردا ۔
منوں تنوں وسار کے موہ مایہ،
دھرم نیم انوسار وہار کردا ۔
ترشنا، کامنا، لوبھ تیاگ دندا،
دوہیں تھائیں نہ جس توں سوال ہندا ۔
اوہ پد نربان نوں پجّ کے تے،
سارے آدراں دا سانجھیوال ہندا ۔
ادھیائے دوجا
اپماد
اپماد ('پرماد نہ کرنا'، 'سچیت رہنا') وگّ وچّ دسیا گیا ہے کہ سچیت رہنا نروان پراپتی دا مارگ ہے اتے غفلت منکھ نوں وناش ولّ لے جاندی ہے ۔
21
سوچ، سادھنا سدا سچیت جیہدی،
اوہ پد نربان نوں پاؤندا اے ۔
کرے نیستی جو بے-مکھ ہو کے،
اوہ موت نوں آپ بلاؤندا اے ۔
دھیان-مگنن وی رہے چیتن جہڑا،
اوہ ماریاں وی کدے نہیں مردا ۔
اوہ جیؤندا وی ہندا مویاں ورگا،
جو جاگدا نہیں، سوجھی نہیں کردا ۔
22
پنڈت جاگدے ویکھ مرجیؤڑیاں نوں،
بڑے چتّ دے وچّ پرسنّ رہندے ۔
اوہناں وانگ ہی فرض پچھان لیندے،
خبردار ہشیار، چیتن رہندے ۔
سوجھی والے انگہلیاں نہیں کردے،
اوہ بھلّ وی نہیں بے-مکھ ہندے ۔
کیونکہ سمجھ لئی اوہناں نے گلّ پوری،
وچ ساودھانی لکھاں سکھ ہندے ۔
23
سدا دھیان دے وچّ غلطان رہندے،
سرڑ نال جو سادھنا کرن والے ۔
اگھاں ترے جاندے، اکو مست چالے،
نسچے نال ارادھنا کرن والے ۔
اوڑک ایہناں دی گھال ہے تھائےں پیندی،
چتّ-شانت آنند بھرپور ہندے ۔
سہج نال اوہ پد نربان پاؤندے،
مایہ، موہ تے آلسوں دور ہندے ۔
24
جہڑا اپنے پیراں تے کھڑا ہووے،
کدے کسے دا آسرا تکدا نہیں ۔
سچے کم تے نیک کمائی کردا،
تردا دھرم دے راہ تے تھکدا نہیں ۔
نہیں موڑیا فرض توں مکھ جیہنے،
کیتا اپنے آپ نوں وسّ ہندا ۔
اوہدی کیرتی مہکدی ہر پاسے،
سارے جگّ جہان تے جسّ ہندا ۔
25
کر کے سیل-سنجم، نال چوکسی دے،
پیریں اپنے آپ کھلو جائے ۔
قابو پا کے اپنے نفس اتے،
ضبط نیم اندر جدوں ہو جائے ۔
اودوں، ایہہ سیانے لئی لازمی ہے،
ایوں من دا دیپ اسار دھر لئے ۔
ہڑ، ترشناں دا جنوں نہ ڈوب سکے،
بھاویں چھلاں تے چھلاں دا وار کر لئے ۔
26
ہندا تھہو نہیں ماسہ وی اوہبڑاں نوں،
ہٹویں عقل توں اوہ کھلو جاندے ۔
کرتب اپنا جھٹ وسار دندے،
مکھ موڑ اویسلے ہو جاندے ۔
سمجھدار پر سدا ہشیار رہندا،
کیونکہ اوہ سچیت کمال دا اے ۔
دولت ہندی جیوں لکھاں خزانیاں دی،
ایوں اپنا فرض سمبھالدا اے ۔
27
نیڑے نیستی جاؤ نہ بھلّ کے وی،
پھسنا کدے نہ وشے وکار اندر ۔
کام، بھوگ، ولاس توں پرھے ہو کے،
رہو پاک پنیت وچار اندر ۔
ساودھان، سچیت، ہشیار، ہردم،
پرش جو وی دھیان-غلطان ہندا ۔
اوہدے دکھ اندیسڑے دور ہندے،
مہاں سکھی اوہ نیک انسان ہندا ۔
28
ادم نال جو جاگ ہشیار ہو کے،
آکل غافلی توں جدوں دور ہندے ۔
پجے اوہ دانائی دی سکھر اتے،
اوہدا چتّ آنند بھرپور ہندے ۔
فقراں ماریاں، غماں دے پیڑیاں نوں،
پھر اوہ اپروں ایوں نہاردا اے ۔
پھردے جویں میداناں وچّ مورکھاں تے،
رشی پربتوں جھاتیاں ماردا اے ۔
29
آکل بیٹھ کے کول جو غافلاں دے،
دامن غافلی نال نہ داگدا اے ۔
گوہڑی نیندر اگیان دی ستیاں وچ،
سمجھ لؤ کہ ادمی جاگدا اے ۔
دوڑ وچ گیان دھیان دی اوہ،
سومن رہے تے منزلاں مار جائے ۔
مٹھے گھوڑے نوں چھڈّ کے جویں پچھے،
اگے نکلدا تیز-رفتار جائے ۔
ادھیائے تیسرا
چتّ
چتّ (من) وگّ وچّ چتّ دے سنجم دا ورنن کیتا گیا ہے، اس نال ہی منکھ گیان دی پورنتا نوں پراپت کر سکدا ہے ۔
30
اندر دیوتا وی آلس مکت ہو کے،
سبھناں دیواں دے سراں تے تاج ہویا ۔
اسے لئی ہی سرگ سرلوک اندر،
سوبھا اوسدی، اوسدا راج ہویا ۔
ہووے صفت صلاحَ چیتنتا دی،
سدا، سدا ہووے بارم بار ہووے ۔
سبھناں پاسیوں آلس تے گافلی تے،
ہر سمیں دھکار، دھکار ہووے ۔
31
جسنوں جاگن دے نال پیار ہووے،
آلس، گافلی نوں خطرناک سمجھے ۔
سدھے راہ نوں جاگدا، اوہ بھکھشو،
بلا شکّ جانو، ٹھیک ٹھاک سمجھے ۔
اک اگّ سامان ہے اوہ بھکھشو،
جہڑی سنسیاں نوں داہ کری جائے ۔
سبھناں نکیاں موٹیاں بندھناں نوں،
ساڑ ساڑ سواہ جو کری جائے ۔
32
جسنوں جاگن دے نال پیار ہووے،
آلس، گافلی نوں خطرناک سمجھے ۔
سدھے راہ نوں جاگدا، اوہ بھکھشو،
بلا شکّ جانو، ٹھیک ٹھاک سمجھے ۔
اوہ سدا سچیت اڈول رہندا،
راہوں کدھرے کراہ نہیں ہو سکدا ۔
پجا ہویا نروان دے اوہ نیڑے،
پتن اوسدا کدے نہیں ہو سکدا ۔
33
چنچل من سکھالا نہیں وسّ کرنا،
پیر پیر ایہہ بدلدا ڈولدا اے ۔
ایس پنچھی دی ڈور نوں کون تھمے ؟
اڈن لئی جدوں پراں نوں تولدا اے ۔
عقل مند ہی ایس تے پاؤن قابو،
گلّ صاف اوہ کھری دو-ٹکّ کردے ۔
تیرساز وانگر کڈھ وٹّ من دے،
این تیر جیہا سدھا تکّ کردے ۔
34
جیؤندی پکڑ سرووروں کوئی مچھی،
پھندھک سکی زمین تے سٹّ جائے ۔
اوہ تڑپھدی تڑپھدی لچھدی ہے،
جویں اوس دی چوگ نکھٹّ جائے ۔
اوسے طرحاں ہی چتّ جو ہے چنچل،
بڑا تڑپھدا تے ڈوبو کھائی جاوے ۔
"مایہ موہ دے جال چوں نکل جاواں"،
جویں کویں تدبیر بنائی جاوے ۔
35
چتّ، چپل، چلاک، اموڑ، چنچل،
نہیں چتّ نوں صبر قرار آؤندا ۔
رہے بھٹکدا ہلکے سبھاء کارن،
تانہیؤں، ایس تے نہیں اعتبار آؤندا ۔
ایسے لئی ہی چتّ نوں وسّ کرنا،
نیک کم جاں اک صواب ہندا ۔
چتّ سودھیا خوشیاں جو ونڈدا اے،
نہیں اوہناں دا انت حساب ہندا ۔
36
سوکھا نہیں ہے من نوں سمجھ سکنا،
من چتر وی ہے چلاک وی ہے ۔
مرضی اپنی نال ایہہ لڑکدا رہے،
آپ-ہدریاں وچّ ایہہ تاک وی ہے ۔
بدھیمان جے من دی کرے راکھی،
اوہدی شان ہندی، اوہدا مان ہندا ۔
من نتھیا اتے سمبھالیا پھر،
سمجھ لؤ کہ سکھاں دی کھان ہندا ۔
37
دور دور ہے بھٹکدا من پھردا،
نہیں ڈبدا ایس دا چھو کدھرے ۔
نراکار، اکلا ہی رہے بھوندا،
نہیں سکدا من کھلو کدھرے ۔
ہردے اندر وی کدے ایہہ رہے لکیا،
وسّ جو وی من نوں کر جائے ۔
چھٹّ جائے اوہ مایہ دے بندھناں توں،
ساگر دکھاں دے سارے اوہ تر جائے ۔
38
کسے آدمی دا چتّ تھر نہیں جے،
سچے دھرم نوں وی جہڑا جاندا نہیں ۔
اوہ اپنی دھندلی سوچ کارن،
کسے گلّ نوں ٹھیک پچھاندا نہیں ۔
جس دی متّ ٹکانیوں ہلّ جائے،
پرش سدا ہی جو پریشان رہندا ۔
گلّ پھیر ایہہ پتھر تے لیک جانو،
کچّ گھرڑ ہے اوہدا گیان رہندا ۔
39
اوس آدمی نوں اپجے بھے کوئی نہ،
جس دا چتّ ٹکانیوں نہ بھٹکے ۔
جیہدے دھندلے نہیں وچار ہندے،
دبدھا اوس نوں کدے نہ دئے جھٹکے ۔
ساودھان، سچیت، جو جاگدا ہے،
جس دے چتّ اندر کوئی کرک ہے نہ ۔
پنّ، پاپ توں بیٹھا نویکلا جو،
ہرکھ سوگ اندر جیہنوں فرق ہے نہ ۔
40
بھجن ہار سریر نوں گھڑا سمجھے،
پکا گڑھ جیوں اپنا چتّ کر لئے ۔
کرے یدھ گیان دا پکڑ کھنڈا،
مایہ، موہ تے نسچے دی جت کر لئے ۔
جت جت کے ہوئے اویسلا نہ،
بھار فرض دا سمجھیگا موڈھیاں تے ۔
جتی ہوئی اوہ ملّ دی کرے راکھی،
دھرکے ہتھ نہ بہیگا گوڈیاں تے ۔
41
ہائے ! ایس سریر نے ونس جانا،
چھیتی زندگی ایس توں دور ہونی ۔
ایہدے پھیر نہیں ڈھکنا کسے نیڑے،
ایہدی چیتنا سبھ کافور ہونی ۔
پھیر ایس کی کسے دے کم آؤنا،
بننا کوئی نہ ایس دا یار بیلی ۔
پیا رہے گا اس طرحاں خاک اتے،
ہندی کاٹھ دی جس طرحاں پئی گیلی ۔
42
جہڑی کرن کدورتاں کرن والے،
بھیڑی، نال کدورتاں والیاں دے ۔
برا کرن جو ویر کماؤن والے،
نال ویریاں ایرکھا والیاں دے ۔
اوہناں نالوں وی کرے نقصان بہتا،
نہیں میچ بنا جیہدا دسّ ہندا ۔
مایہ موہ دے مارگ تے ترن والا،
چتّ جو شیطان دے وسّ ہندا ۔
43
شکّ ایس وچّ رتی روال کوئی نہ،
ماں، پیو نے سدا اپکار کردے ۔
کئی وار پیار تے دستگیری،
ساک انگ سارے، رشتے دار کردے ۔
پر جے من پربودھیا ہوئے کدھرے،
سنگی کوئی نہ اوسدے نال دا اے ۔
تورے آدمی نوں سدھے راہ اتے،
انگ، سنگ محبتاں پالدا اے ۔
ادھیائے چوتھا
پپھّ
پپھّ (پھلّ) وگّ وچّ پھلاں دے اداہرناں راہیں نیتک اپدیش دتا گیا ہے ۔
44
مہاںبلی تے سورما کون ایسا،
مات لوک دے سنے یملوک جتے ۔
دگ وجے سر لوک دی کرے کہڑا،
کون ؟ مائی دا لال پرلوک جتے ۔
جویں ہتھاں دا کوئی سچیار مالی،
نال ریجھاں دے پھلاں نوں پالدا اے ۔
اوسے طرحاں ہی دھرم دے مارگاں نوں،
بھلا ویکھیئے کون سمبھالدا اے ۔
45
سچا شش جاں چیلا وی سورما ہے،
جہڑا لوک دے سنے یملوک جتے ۔
دگ وجے سرلوک تے پائے جہڑا،
ایہی مائی دا لال پرلوک جتے ۔
جویں ہتھاں دا کوئی سچیار مالی،
نال ریجھاں دے پھلاں نوں پالدا اے ۔
اوسے طرحاں ہی دھرم دے مارگاں نوں،
چیلا بھالدا اتے سمبھالدا اے ۔
46
جان لئے جو اپنے جسم بارے،
نرا بلبلا ایہہ تاں آب دا اے ۔
مرگچھلی جاں نظر دا ہے دھوکھا،
جھاکا اک سہاونے خواب دا اے ۔
پشپبان اوہ مایہ دے بھنھ سٹے،
نہیں اوس تے موہ دا وار ہندا ۔
اوہنوں پھیر یمراج نے مارنا کی،
اوہ یماں دی پکڑ توں پار ہندا ۔
47
گھریں چلیا کسے دا من جیکر،
اوہدی سرت اندر انتشار ہووے ۔
رہے وشے وکاراں دے وچ پھاتھا،
جیہنوں ہور نہ کوئی وہار ہووے ۔
پشپ کام دے ایوں جو چنن والے،
موت اوہناں دی دھون مروڑ جائے ۔
ڈونگھی نیند اندر ستے پنڈ تائیں،
پانی جس طرحاں ہڑھاں دا روہڑ جائے ۔
48
اوس آدمی نوں موت کرے نسل،
کام بھوگ وچ جو غلطان رہندا ۔
سدا کھلرے رہن خیال جیہدے،
جس دا من چنچل پریشان رہندا ۔
کام پھلّ خشبوئیاں ماندا رہے،
بناں عیش نہ جس نوں وہار ہندا ۔
خوشیاں ساریاں وچ بدمست ہو کے،
جس نوں ذرا نہ صبر قرار ہندا ۔
49
مکھی ماکھیوں پھلّ چوں چک اڈدی،
کارج اپنا اس طرحاں راس کردی ۔
نہ ہی پھلّ دی مہک نوں ماردی ہے،
نہ ہی رنگ دا ستیاناس کردی ۔
بھکھشو سوچ کے بنھ لئے گلّ پلے،
کرے من دے نال اقرار اےداں ۔
کردی شہد مکھی جویں پھلّ دے نال،
وڑے پنڈ تاں کرے وہار اےداں ۔
50
کاہنوں کسے دے ٹولدے عیب پھرنا،
چنگا نہیں ہے بھالنا خامیاں دا ۔
کوئی کی کردا، کی نہیں کردا ؟
رہنا پچھدے، مول بدنامیاں دا ۔
لینے ننویں اس طرحاں گلّ کوجھی،
"دسیں یار فلانے دی کار کی ہے ؟"
ہر کسے نوں جاننا ایہہ چاہیئے،
"میرا اپنا عمل کردار کی ہے ؟"
51
کھڑیا پھلّ سندر بھاویں ہوئے کنا،
من موہنا اتے خشرنگ ہووے ۔
جیکر اوس توں نہیں خوشبو آؤندی،
اوہدا رنگ وی پھیر بے رنگ ہووے ۔
اوسے طرحاں ہی جانیئے اوہ نہپھل،
وانگ ماکھیوں دے مٹھا بولدا جو ۔
پر نہ رکھ کے تکڑی زندگی دی
قول، فیل تائیں ساواں تولدا جو ۔
52
جویں پھلّ سوہنا، کھڑیا من موہنا،
مہک اپنی خوب کھلاردا ہے ۔
قدم تردیاں راہیاں دے رک جاندے،
ہر کوئی اوس دا روپ نہاردا ہے ۔
اوسے طرحاں ہی سفل کمائی اوہدی،
مٹھی ماکھیوں جیہدی تقریر ہندی ۔
نالے ہندا ہے کرنی دا سورما جو،
اوہدے بولاں دے وچ تاثیر ہندی ۔
53
ڈھیر پھلاں دے مہکدے ملکڑے ای،
پانی جویں چھڑکا کے دھو لئی دے ۔
پھیر ہتھاں وچ پکڑ کے سوئی دھاگہ،
جھٹّ سینکڑے ہار پرو لئی دے ۔
اوسے طرحاں ہی آن کے وچ دنیاں،
جتھوں تکّ وی ہوئے بھلائی کریئے ۔
جہڑی لوک پرلوک وچ کم آئے،
خوشبو ونڈدی نیک کمائی کریئے ۔
54
باس پھلاں تے چندن چمبیلیاں دی،
سدا مناں نوں بھاویں لبھا سکدی ۔
مہک ایہناں پر سبھناں سگندھیاں دی،
کدی ہوا دے الٹ نہیں جا سکدی ۔
نیک دل انسان دی مہک ایپر،
کھنڈن واسطے ہوا نوں لوڑدی نہیں ۔
سبھنی پاسیں سگندھیاں ونڈدی ہے،
مکھ کدے وی کسے توں موڑدی نہیں ۔
55
قول پھلّ جاں ہون چمبیلی دے پھلّ،
پھلّ ہور وی ہون جو ٹہکدے نے،
دھوپھاں سنے پدارتھ خشبوئی والے،
جو وی من ہرشاؤندے مہکدے نے ۔
بھاویں مہکاں ایہہ ساریاں مٹھیآں نے،
ایہناں نال دی سوہج بخشیش کوئی نہ ۔
سداچار سگندھی پر جو ونڈے،
ہندی ایہناں توں اوس دی ریس کوئی نہ ۔
56
چندن، دھوپھ توں جو خوشبو آؤندی،
اوہ چیز تاں رتی روال ہندی ۔
سداچار توں جو سگندھ آئے،
اوہی اصل وچ ہے کمال ہندی ۔
اوہی ہندی خشبوئی ہے سرب-اتم،
اوہدے نال ہی چار چپھیر مہکے ۔
لپٹاں اوہدیاں نال تاں دیوتے وی،
سدا خوشی تے کھیڑے وچ رہن ٹہکے ۔
57
سداچار دی جنہاں دے کول پونجی،
جو وی جاگدے سدا چیتنّ رہندے ۔
دور رکھ کے آلس تے نیستی نوں،
بڑے چتّ دے وچ پرسنّ رہندے ۔
اوہ مکت گیان دے نال ہوئے،
کوئی اوہناں نوں ہٹک نہ ٹوک سکے ۔
موہ مایہ دی پھیر مجال کی ہے،
راہ اوہناں دا لبھّ جاں روک سکے ۔
58-59
جویں راہ دے کوڑے دے ڈھیر اندر،
کمل اگّ آؤندے سندر روپ والے ۔
لپٹاں مہکاں کھلاردے ہر پاسے،
پشپ سگم سگندھ انوپ والے ۔
اوسے طرحاں اگیان دے ماریاں چوں،
اکثر چھیکیا جنہاں نوں جگّ ہندا ۔
لشکے کوئی سبدھّ گیان والا،
جیہدا نور تے تیز سلگّ ہندا ۔
ادھیائے پنجواں
بال
بال (مورکھ انسان) وگّ وچ اگیانی منکھ دا لچھن دسیا گیا ہے ۔
60
ہندی رات لمی جاگن والیاں لئی،
اوکھی لنگھدی گندیاں تاریاں نوں ۔
منزل دور دراڈڑی جاپدی ہے،
سدا پاندھیاں تھکیاں ہاریاں نوں ۔
اوسے طرحاں ہی موڑھ اگیانیاں لئی،
دل جنہاں دے وانگ منور ہندے ۔
خالی دھرم، گیان دی سار باجھوں،
چکر زندگی دے لمے دور ہندے ۔
61
ملے جے نہ جیون دے پندھ اندر،
کوئی اپنے توں کدھرے یار چنگا ۔
ملے کوئی جے اپنے نال ساواں،
ہولا راہ دے کرے اوہ بھار چنگا ۔
ترنا پئے جیکر کلم-کلیاں وی،
تریئے نال جگرے، منزل پاس آؤندی ۔
بنھاں موڑھ ہمراہی دے سفر چنگا،
مورکھ نال نہ دوستی راس آؤندی ۔
62
"بڑے پتّ میرے، دولت مال میرا"،
ایہناں سوچاں وچ موڑھ غلطان رہندا ۔
ایہی چنتا گھروڑدی رہے اوہنوں،
فکر ماریا، تے پریشان رہندا ۔
رمز ایس نوں ذرا پچھاندا نہیں،
"کویں پتّ اوہدے، کویں مال اوہدا" ۔
ہور گلاں تاں رہِ گئیاں اک پاسے،
نہیں "اپنا آپ" وی نال اوہدا ۔
63
سمجھے جے مورکھ "میں تاں ہاں مورکھ"،
عقل سمجھ دے نال آراستا نہیں ۔
اوس حد تک ہو گیا اوہ پنڈت،
اوہدا مورکھاں نال پھر واسطہ نہیں ۔
مورکھ ہندیاں سمجھدا ایوں جیکر،
"پنڈت، عقل دا کوٹ، ودوان ہے اوہ"۔
اصل وچ پھر جانیئیں مورکھاں دا،
بناں تاج دے شاہ سلطان ہے اوہ ۔
64
کول پنڈتاں بیٹھ کے موڑھ کوئی،
بھاویں ساری ہی عمر گزار جائے ۔
خالی گیان توں رہے انبھجّ پتھر،
نہیں دھرم دے راہ دی سار پائے ۔
حالت اوس دی کڑچھی دے وانگ ہندی،
جہڑی ونڈدی دال جاں تری رہندی ۔
نہ پر جاندی اوہدا سواد کی ہے ؟
بھاویں منہ وچ دال ہے بھری رہندی ۔
65
کول پنڈتاں دے سمجھدار کوئی،
اک پل وی بھاویں گزار جائے ۔
اوہ رمز گیان دی سمجھ لیندا،
پا دھرم دے راہ دی سار جائے ۔
اوہدا جیبھ دے وانگ وہار سمجھو،
جہڑی گلّ نوں ٹوہ کے دسّ جائے ۔
ایہہ چنگا سواد جاں ہے ماڑا،
دال-تری نوں چھوہ کے دسّ جائے ۔
66
کوڈی عقل نہ جنہاں دے کول ہندی،
موڑھ کدے نہ چجّ دی کار کردے ۔
جویں اپنے آپ دے ہون ویری،
ایوں اپنے نال وہار کردے ۔
نہیں موڑدے مکھ اوہ پاپ ولوں،
کردے رہن اوہ ماڑیاں دھندیاں نوں ۔
پین بھوگنے اوہناں نوں پھل کوڑے،
سدا لگدے جو کماں مندیاں نوں ۔
67
کہی گلّ جو ہے سیانیاں نے،
اپر اوس دے سدا وچار کریئے ۔
جس دے انت نوں ویکھ پچھتاؤنا پئے،
کدے بھلّ کے اوہ نہ کار کریئے ۔
جہڑا کم ماڑا اوہنوں کرن والا،
سدا انت نوں بعضیاں ہاردا اے ۔
نینیں اتھرو ہوکیاں نال پھاوا،
روندا کوکدا تے ڈھاہیں ماردا اے ۔
68
سمجھو، کاج سہیلڑا اوہ تھیا،
جیہدا انت نہیں کدے کستال ہندا ۔
جس نوں کردیاں آدمی رہے راضی،
اوہدے چتّ نوں نہیں ملال ہندا ۔
ایسے کم دا جو ہے کرن ہارا،
اوہ کدے وی نہیں اداس ہندا ۔
کردا شکر تے ماندا نت خوشیاں،
اوہدے من آنند ہلاس ہندا ۔
69
کچا پھل گناہ دا جدوں تیکر،
چنگی طرحاں سوار کے پکدا نہیں ۔
مورکھ سمجھ کے اوس نوں شہد مٹھا،
منہ ماردا چکھدا تھکدا نہیں ۔
جدوں پھل گناہ دا پکّ جائے،
موڑھ جو سی کچے نوں مکھ لاؤندا ۔
کوڑا اوہی پھر اوہدا سواد چکھے،
ہائے، ہائے کردا بڑا دکھ پاؤندا ۔
70
موڑھ تپی، جو تتّ پچھاندا نہیں،
ایویں ریجھیا رہے جو پھوک اتے ۔
بھورا بھوجن دا سال چھمائی کھائے،
رکھ گھاہ دے تیلے دی نوک اتے ۔
اوہدی پھیر وی کوئی پراپتی نہ،
اصل وچّ اوہ کوڈی دے ملّ دا نہیں ۔
اوہ دھرمی دے پیراں دی خاک وی نہیں،
اوہ دے سولھویں حصے دے تلّ دا نہیں ۔
71
جویں سجرے دودھ نوں دہیں چھٹا،
جھٹا پٹ ہی کدے پھٹاؤندا نہیں ۔
پاپ-کرم نوں اکھ دی پھور اندر،
پھل لگدا جاں بور آؤندا نہیں ۔
جویں اگّ سواہ دے وچّ نپی،
روپ دھاردی ترت انگیاریاں دے ۔
پاپ نسدے تویں نے موڑھ پچھے،
بناں آکھیاں، بناں ششکاریاں دے ۔
72
جو وی مورکھ دے کول گیان ہووے،
بھاویں اوہدا نہ کوئی قیاس کردا ۔
اوہ گیان ہی مورکھ دا ہوئے ویری،
اوہی گیان ہی مورکھ دا ناس کردا ۔
اوہی گیان ہی مورکھ تے وار کردا،
اوہنوں ہر میدان وچ ہار دندا ۔
دھون سدا لئی اوس دی کرے نیویں،
اوہدے چنگیاں گناں نوں مار دندا ۔
73
رہندی لالسا موڑھ نوں چمبڑی ایہہ،
اوہدا جگّ تے بجھّ اعتبار جائے ۔
مٹھ-سنگھ دے وچ اوہ بھکھشوآں دا،
وڈا سبھّ دا بن سردار جائے ۔
اوہدے اپنے گھر وچ ہر کوئی،
سدا اوس دا آگیاکار ہووے ۔
جائے جدوں بگانیاں گھراں اندر،
اوہدا رجواں مان ستکار ہووے ۔
74
دنیاندار دے نال ہی کوئی بھکھشو،
رہندا چتّ وچ اپنے سوچدا اے ۔
"ہر کم وچ میری رضا چلے"،
مرضی اپنی ٹھوسنی لوچدا اے ۔
"ایہہ معرکہ میں ہی ماریا ہے"،
پھرنا، سوچ ایہہ موڑھ اگیان دی ہے ۔
ترشنا کامنا ایس توں ہور بھڑکے،
اگّ ساڑدی نال ابھیمان دی ہے ۔
75
سچا سیوک جے بدھ مہاتما دا،
بھکھشو رمز ایہہ خوب پچھاندا اے ۔
"اک راہ سنسار دے لابھ دا ہے،
سدھا دوسرا راہ نروان دا اے" ۔
ایس بھید نوں پا لئے جدوں بھکھشو،
اوہ مان سنمان تیاگدا اے ۔
اوہدے من وچ موہ توں دور جا کے،
مٹھا پیار اکانت دا جاگدا اے ۔
ادھیائے چھیواں
پنڈت
پنڈت وگّ وچ اصلوں گیانی پرشاں دے لچھن دتے گئے ہن ۔
76
پرگٹ دوش جو کرے ندھڑک ہو کے،
پنڈت رکھدا سوجھ زمانیاں دی ۔
اوہ تاں اوس سیانے دے وانگ ہندا،
دولت دسے جو خفیہ خزانیاں دی ۔
ایس طرحاں دا ملے جے کوئی پنڈت،
اوہدے میل وچ سکھ مہان ہووے ۔
اوہدا نیڑ ہے سدا کلیانکاری،
اس توں کدے نہ کوئی نقصان ہووے ۔
77
پرش جھاڑدا تاڑدا رہے جہڑا،
مارگ-سچگ دا پر اپدیش دندا ۔
ہوڑ، موڑ کے ماڑیاں کاریاں توں،
کٹّ جیؤ دے سرب کلیش دندا ۔
ایسے آدمی تے مندی نیت والے،
رہندے ایرکھا دے سدا وار کردے ۔
بھلے لوک پر کرن پسند اوہنوں،
سجن سمجھ کے بڑا پیار کردے ۔
78
بہیئے کول نہ مندیاں متراں دے،
دوروں اوہناں نوں صاحب سلام کریئے ۔
نیڑے ڈھکّ نہ نیچ نگلیاں دے،
کدے اپنا نام بدنام کریئے ۔
لائیے منہ سلکھنے متراں نوں،
اوہناں نال ہی سوچ وچار کریئے ۔
اتم پرش دے سنگ ہمیش رہیئے،
نت چنگیاں نال پیار کریئے ۔
79
خوشیاں کھیڑیاں نال اوہ رہن کھیوے،
مہاں-رساں جو دھرم دا پین والے ۔
نرمل من تے سوچ سوچھ رکھن،
سدا نال آنند جو جین والے ۔
لے کے مہاں اپدیش گیانیاں توں،
کرنی سوچنی جنہاں دی شدھ ہندی ۔
چلدے رہن اوہ دھرم دے راہ اتے،
ملے شانتی تے اجل بدھ ہندی ۔
80
وہن آڈاں دے مرضی دے نال موڑن،
جٹّ کھیتیاں نوں پانی لاؤن والے ۔
اوسے طرحاں ہی تیر لپھا لیندے،
کاریگر جو تیر بناؤن والے ۔
مرضی نال ترکھان جیوں لکڑی نوں،
سدھی کرن، لپھاؤندے، موڑدے نے ۔
پنڈت اپنے آپ تے پا قابو،
نج-منج برائییاں توں ہوڑدے نے ۔
81
جویں ٹھوس پہاڑ اڈول ہندا،
اوہدا کوئی نہیں کچھ وگاڑ سکدا ۔
جھکھڑ جھلدا زور ازمائیں لکھاں،
اوہنوں جڑوں نہیں کدے اکھاڑ سکدا ۔
بدھی مان پنڈت اوسے طرحاں ہندا،
ٹکیا دل رکھے، کدے ڈولدا نہیں ۔
نہیں ریجھدا صفت صلاحَ سنکے،
سن کے نندیا نوں کوڑا بولدا نہیں ۔
82
ہوئے جس طرحاں جھیل جے کوئی ڈونگھی،
بناں غار دے اوس دا تل ہووے ۔
شیشے وانگراں صاف شفاف لشکے،
نرمل بڑا ہی اوسدا جل ہووے ۔
اوسے طرحاں ہی دھرم دی کار والا،
شانت چتّ تے گہر گمبھیر ہووے ۔
خوشیاں کھیڑیاں نال بھرپور رہندا،
نہ ہی ڈولے تے کدے ادھیر ہووے ۔
83
بھلے آدمی واسطہ رکھدے نہیں،
ہووے دور دی تے بھاویں پاس دی گلّ ۔
کدھرے بھلّ کے وی کدے چھیڑدے نہیں،
کسے نال اوہ بھوگ بلاس دی گلّ ۔
لچھن ایہہ نے سچیاں پنڈتاں دے،
ہرکھ سوگ نوں اک سامان سمجھن ۔
دکھ، سکھ نوں سدا انڈٹھّ کر کے،
چپّ رہن وچّ اپنی شان سمجھن ۔
84
نہ ہورناں لئی نہ اپنے لئی،
کرے اچھیا، نہ پتر لال چاہے ۔
نہیں منگدا دھن تے دولتاں جو،
راج بھاگ نہ ملکھ تے مال چاہے ۔
مکھ پھیر کے اپنا دھرم توں جو،
کدے اپنی انتی بھالدا نہیں ۔
اجل بدھ تے شبھ-آچار والا،
دھرمی کوئی وی اوس دے نال دا نہیں ۔
85
ورلے کوئی ہندے، کدھرے گھال والے،
جہڑے اپنے آپ نوں مار جاندے ۔
لنگھ اؤجھڑاں تے گھمن-گھیریاں نوں،
ہون سرخرو تے پرلے پار جاندے ۔
باہلے ملدے پر اوہ سنساریاں وچ،
جہڑے سچ دی گلّ توں کوڑدے نے ۔
پرلے پار تاں اوہناں نے پجنا کی،
رہندے کنڈھے ارار تے دوڑدے نے ۔
86
سچے دھرم دی جنہاں نوں سمجھ آئی،
سن کے منیاں دھرم اپدیش سچا ۔
تر پین جو دھرم دے راہ اتے،
رہے جنہاں دا چلن ہمیش اچا ۔
ایہی لوک نے جھلّ کے اوکڑاں جو،
منزل ماردے تے پرلے پار جاندے ۔
بکھڑا ویکھ پینڈا ذرا تھڑکدے نہیں،
لنگھ موت دی ملّ-گزار جاندے ۔
87
سدا چاہیدا پنڈتاں دانیاں نوں،
مندے کماں بریائیاں توں دور رہنا ۔
چنگی گلّ دا نت ابھیاس کرنا،
نیکی، خوشی دے نال مخمور رہنا ۔
گھر اپنا چھڈّ بے-گھر ہونا،
کرنی کسے توں کوئی نہ آس چاہیئے ۔
خوشیاں سوکھیاں ہتھ نہ آؤن جتھے،
ہونا ایسی اکانت وچ واس چاہیئے ۔
88
کر کے اپنا وچ اکانت واسا،
سدا خوشیاں نوں ڈھونڈنا بھالنا جے ۔
کام، بھوگ بلاس تیاگ دینے،
ملکھ مالکی نوں ہتھیں جلنا جے ۔
ایوں پنڈتا ! نت ابھیاس کر کے،
پھستا موہ تے مایہ دا وڈھنا ایں ۔
من اپنا مانج صفعہ کرنا،
وچوں مار بریائیاں نوں کڈھنا ایں ۔
89
لین دین توں بے-نیاز جہڑے،
لیکھے جنہاں دے کل بے باک ہو گئے ۔
سچی سوجھی نے چتّ وچ لائے ڈیرے،
پلے جنہاں دے پاپ توں پاک ہو گئے ۔
چہرے چمکدے اوہناں دے دل روشن،
درجہ اوہناں نوں بڑا مہان ملیا ۔
گئے اوہناں دے سگل جنجال کٹے،
جگت وچ ہی پد نربان ملیا ۔
ادھیائے ستواں
ارہنت
ارہنت (بودھ-سنیاسی) وگّ وچ واستوک ارہنت دے لچھن دسے گئے ہن ۔
90
منزل اپنی تے جو وی پجّ گیا،
جس توں دور اداسیاں ہو گئیاں ۔
کوئی غم-اندوہ نہ آئے نیڑے،
سگل بند کھلاسیاں ہو گئیاں ۔
من-گنجھلاں جس دیاں کھل گئیاں،
چنتا اوسدا چتّ لتاڑدی نہیں ۔
تپدا ہردا وی اوسدا بھئے سیتل،
اوس نوں پیڑ سنتاپ دی ساڑدی نہیں ۔
91
آلس نیستی چھڈّ چیتن ہو کے،
جہڑے کرم-گیان وچ مست رہندے ۔
خوشیاں بھالدے نہیں اوہ گرہست اندر،
نہیں دھندیاں وچ واست رہندے ۔
اوہ تیاگدے سبھ لٹاکیاں نوں،
اؤں چھڈّ کے گھر تے بار جاندے ۔
جویں لہردے قول سرووراں 'چوں،
راج ہنس اڈاریاں مار جاندے ۔
92
نہیں گنج جوڑے جنہاں دولتاں دے،
سنجم نال جو الپ-آہار کردے ۔
رہن سنّ دے وچ سمائے ہوئے،
نال جگت-نروان پیار کردے ۔
گتی اوہناں دی پہنچ توں پرے ہندی،
نہیں آؤندی سمجھ گیان اندر ۔
جویں پیڑ نہ اوہناں دی ہتھ آوے،
پنچھی اڈدے جو اسمان اندر ۔
93
جس پرانی دے پاپ سراپ جھڑ گئے،
نرا کھان دے نال نہ واہ رکھے ۔
جہڑا سنّ-سماؤن نروان پدوی،
منزل جان کے اوس تے نگاہ رکھے ۔
اوہ سمجھ، گیان، توں پرے ہووے،
درجہ اوس دا پھیر نہ عامَ ہندا ۔
اڈدے وچ اکاشاں دے پنچھیاں توں،
اچا بہت ہی اوہدا مقام ہندا ۔
94
اندریاں جیہدیاں سیتل تے شانت ہوئیاں.
گھوڑے وسّ ہے جویں رتھوان کردا ۔
ہووے جو نہ "پاپاں دے سنگ بھریا"،
ہؤمیں ماردا نہیں ابھیمان کردا ۔
پدوی اوسدی مہاں سنمان والی،
عرشاں وچ ہے چمکدا نام اوہدا ۔
رہندے دیوتے وی سدا لوچدے نے،
پاؤن لئی بلند مقام اوہدا ۔
95
جگرا دھرتی دے وانگ وشال کر کے،
غصے وچ جو کدی وی آؤندا نہیں ۔
اندر-تھمر دے وانگ اڈول بجر،
آہڈھا کسے دے نال وی لاؤندا نہیں ۔
اوس جھیل دے وانگراں ہوئے نرمل،
جیہدے جل دے ہیٹھ نہ غار پیندی ۔
اوس پرش تے اوکڑاں تنگیاں دی،
نہیں وچ سنسار دے مار پیندی ۔
96
بندھن جوڑ کے سچے گیان دے نال،
پرانی جو وی مکت آزاد ہویا ۔
جس نے اس طرحاں ٹھنڈھ تسکین پائی،
جو اؤں گمبھیر تے شاد ہویا ۔
اوہدے من دے وچ ٹکاؤ آئے،
پھکا بول اوہ کدے وی بولدا نہیں ۔
سگلے کاج سہیلڑے تھینودے نے،
اوہ کدے ٹکانیوں ڈولدا نہیں ۔
97
ہووے اندھ وشواس دا دھارنی نہ،
سگل-موہ زنجیریاں توڑ جائے ۔
نکل گیا جو جنماں دے گیڑ وچوں،
ترشنا، کامنا منوں وچھوڑ جائے ۔
جہڑا تتّ نروان دی سار سمجھے،
پلے سوجھ تے ستّ-گیان ہندا ۔
اتم جانیئے پرش اوہ جگّ اندر،
سوئی سدا مہان مہان ہندا ۔
98
بھاویں نگر جاں کوئی گراں ہووے،
جنگل گھنا جاں کوئی اجاڑ ہووے ۔
مارو تھل تے ریتلا ہوئے ٹبہ،
گفا ہیٹھ جاں کسے پہاڑ ہووے ۔
کوئی تھاں ہووے، بھاویں کتے ہووے،
ہووے دور ہووے، بھاویں پاس ہووے ۔
اوہی دھرت سہاونی ہو جاندی،
سنتاں سادھوآں دا جتھے واس ہووے ۔
99
جنہاں وناں اندر جا کے عامَ لوکیں،
خوشیاں اتے آنند نہیں مان سکدے ۔
ہندی وناں دی کنی اکانت سوہنی،
کامی پرش نہ کدے وی جان سکدے ۔
جنہاں ماریا کام دی واشنا نوں،
جو بھوگ بلاس توں دور رہندے ۔
خوشیاں کھوج لیندے سندر وناں اندر،
سدا من آنند مخمور رہندے ۔
ادھیائے اٹھواں
سہسّ
سہسّ (ہزار) وگّ وچ ہزاراں سار-ہین گلاں نالوں سار دی اک گلّ نوں چنگا آکھیا گیا ہے ۔
100
بناں ارتھاں دے جوڑ کے واک-چھلیاں،
اک تھاں تے باجھ تاثیر کریئے ۔
اؤں بھال کے سکھنے شبد لکھاں،
بھاویں کئی ہزار تقریر کریئے ۔
اوہ ساریاں تھوتھیاں ہندیاں نے،
نہیں اوہناں دے ہیٹھ زمین ہندی ۔
اوہناں نالوں سئرتھ اک شبد چنگا،
جس نوں سندیاں دلی تسکین ہندی ۔
101
ارتھوں سکھنے شبداں دے نال گندے،
لکھاں سوہنیاں تکاں دے ہار ہوون ۔
پھیر جوڑ کے اوہناں نوں نال ودھیاں،
رچے مہماں دے گیت ہزار ہوون ۔
اوہناں ساریاں توں اکو گیت چنگا،
اوہدی استتی اصل پربین ہووے ۔
جس دا اک وی شبد (سئرتھ) ایسا،
جس نوں سندیاں دلی تسکین ہووے ۔
102
ارتھوں سکھنے شبداں دے نال بیڑے،
سراں مٹھیآں نال سجائے کوئی ۔
اؤں جوڑ کے گیت ہزار بھاویں،
سوہلے اپماں دے جھوم کے گائے کوئی ۔
اوہناں نالوں پر اکو ہی گیت چنگا،
جس دی اپما دے ہیٹھ زمین ہووے ۔
اکو شبد جسدا ارتھاں نال بھریا،
جس نوں سندیاں سار تسکین ہووے ۔
103
کوئی سورما جنگ میدان تتے،
جا کے تیغ دی لکھ لشکار پائے ۔
پھرے گجدا ویری دے دلاں اندر،
لڑدا، ماردا جت ہزار پائے ۔
بلا-شکا اوہ تیغ دا دھنی ہندا،
مالک جانیئے مہاں بلکار دا اے ۔
اوس توں چڑھکے پر ہندا ہے، شورما اوہ،
جہڑا اپنی ہؤمے نوں ماردا اے ۔
104-105
جسنے اپنے آپ نوں جتیا ہے،
کوئی سورما اوسدے نال دا نہیں ۔
اوس دگ-وجئی دے وانگ کوئی،
وچ زندگی دے سنجم پالدا نہیں ۔
مہاںبلی وریام اجتّ یودھا،
کوئی اوسدے تلّ نہیں ہو سکدا ۔
کامدیو تے گن گندھرب برہما،
ماری اوسدی ملّ نہیں کھوہ سکدا ۔
106
کوئی ہر مہینے ہی بلا ناغہ،
رہے سینکڑے ورھے جے دان کردا ۔
کرے بھینٹ اوہ اک ہزار دمڑا،
نجّ اشٹ دا مان سنمان کردا ۔
ایس گھالنا توں باہلا پھل ملدا،
اک چھن جے اوہ دھیان دھر کے ۔
شدھ چتّ والے کسے آدمی دا،
ویکھ لئے جے مان سنمان کر کے ۔
107
کوئی آدمی جنگلاں وچ جا کے،
دھندے اتے سنسار وسار دیوے ۔
سال سینکڑے نیم دے نال اوتھے،
اگنی پوجا دے وچ گزار دیوے ۔
کرکے گھور تپسیا گھال بھاری،
آس رکھدا پھل وردان دی اوہ ۔
اس توں پھل باہلا اک چھن جیکر،
پوجا کرے جے نیک انسان دی اوہ ۔
108
پنّ کھٹنا دھار کے چتّ اندر،
کوئی اپنا نیم سلگّ کر لئے ۔
پورا سال سارا دل کھولھ کے تے،
کرے ہون تے سینکڑے یگّ کر لئے ۔
پھل گھال دا اک چوتھائی کیول،
اوس پھل دے کدے نہیں تلّ ہندا ۔
نیک-دل نوں بھینٹ شردھانجلی دا،
جہڑا جگّ جہان تے ملّ ہندا ۔
109
کردا رہے نرنتر جو ابھیوادن،
کوئی الٹی نہ کدے وی کار کردا ۔
سدا بڈھیاں، ٹھیریاں وڈیاں دا،
پورا مان سنمان ستکار کردا ۔
چار خوبیاں، گناں وچ ہوئے وادھا،
اس نوں وادھا ایہہ سدا اٹلّ ملدا ۔
روپ، رنگ، سوہنا، اوہدی عمر لمی،
جیون-سکھن تے نال ہی بل ملدا ۔
110
دراچار دے وچ بدمست رہِ کے،
جیوے سینکڑے سال جے دراچاری ۔
قابو اپنے آپ تے نہ رکھے،
عمر عیش دے وچ لنگھائے ساری ۔
اوہدے ٹاکرے زندگی اک دن دی،
پرش اوہ سلکھنی ماندا ہے ۔
سیل سنجمی تے دھیان-مگنن جہڑا،
ٹھیک اپنا مول پچھاندا ہے ۔
111
بناں اپنے آپ نوں وسّ کیتے،
کرکے رجویں کوڑ پسار جائے ۔
کوئی مورکھاں وانگ گیان باجھوں،
عمر سینکڑے سال گزار جائے ۔
اینی عمر دے ٹاکرے گلّ پکی،
اک دن دی زندگی اوہ بھاری ۔
جہڑی گیان دھیان دے وچ گزرے،
ہوئے اندروں ہؤمے دی انش ماری ۔
112
کوئی آلسی، ادم توں سکھنا جو،
بھاویں عمر اوہدی دو سو سال ہووے ۔
اوہدے جین دا کوئی نہ حج ہندا،
اوہ اصلوں ہی ماتا دا مال ہووے ۔
اوہدے نالوں تاں ادمی اوہ اتم،
ادم سچا سچیت جو کر جائے ۔
اکو دن دی بھوگ کے زندگانی،
بھاویں تردیاں پھردیاں مر جائے ۔
113
سنسکاراں تے سنگیا، ویدنا دی،
تتّ، روپ، وگیان دی سار سمجھے ۔
ایہناں تتاں نے ابھرنا نعش ہونا،
عمر گھڑی دی وچ اصرار سمجھے ۔
اوہ اوس پرانی توں بڑا اتم،
سو سال جو عمر گزاردا اے ۔
پنج تتّ دا وگسنا نہ ویکھے،
نہ ہی جھاتی وناش تے ماردا اے ۔
114
عمر سینکڑے سال دی کوئی لمی،
آلس غافلی وچ گزار جائے ۔
جہڑا راہ نروان دا بھالدا نہیں،
ایویں پھوکیاں ٹکراں مار جائے ۔
اوس نالوں تاں زندگی اک دن دی،
اتم اتے سلکھنی ماندا اے ۔
جہڑا پرش، سچیت سلگن ہو کے،
رہندا بھالدا راہ نروان دا اے ۔
115
عمر سینکڑے سال دی کوئی بھوگے،
جیکر دھرم دی سار نوں جاندا نہیں ۔
اوہ کٹدا پیا ہے جون ایویں،
اوہ اصل وچ زندگی ماندا نہیں ۔
اوہدے نالوں تاں ادمی اوہ اتم،
ہر تھاں تے سمیں ستکار پائے ۔
بھاویں عمر ہووے اوہدی اک دن دی،
پر اوہ دھرم سریشٹ دی سار پائے ۔
ادھیائے نوواں
پاپ
پاپ وگّ پاپ توں بچن دا اپدیش دیندا ہے ۔
116
پنّ کردیاں رتا نہ ڈھلّ کریئے،
چتّ نیکیؤں کدے نہ موڑنا جے ۔
جیکر لوچدا من بریائیاں نوں،
سدا اوس نوں ہٹکنا ہوڑنا جے ۔
نیکی کردیاں آلسی کرے جہڑا،
اوہ اصل وچ پجّ کھوار ہندا ۔
کیتی کتری اوس دی کھوہ پے جائے،
اوہدے من تے پاپ سوار ہندا ۔
117
اس نوں جھٹّ آرنبھ وچ روک دئیے،
مندے کم وچ پیر جے دھرے کوئی ۔
پھیر ٹوکیئے، ڈکیئے اگھاں ہو کے،
وار وار گناہ جے کرے کوئی ۔
کدے ہتھ نہ پاپاں دے نال بھریئے،
ایہہ جین دا سون-اصول ہندا ۔
کدے سنچیئے پاپاں نوں بھلّ کے نہ،
ڈھیر پاپاں دا دکھاں دا مول ہندا ۔
118
کوئی آدمی پنّ جاں کرے نیکی،
سدا ہندیاں اوہدیاں پوں باراں ۔
شالہ ! نیکی دی کار کمائی جاوے،
کرے پنّ اوہ لکھ ہزار واراں ۔
سرت سدا اوہ نیکیاں نال جوڑے،
پیدا اوس توں سدا اتشاہ ہندا ۔
پنّ، نیکیاں سنچیاں وچ دنیاں،
خوشیاں بہت، اننت اماہ ہندا ۔
119
پاپ کردیاں سمجھدا نہیں پاپی،
پیر پیر اتے دھوکھا کھائی جائے ۔
جدوں تیک نہ پاپ دا پھل ملدا،
پنّ سمجھ کے پاپ کمائی جائے ۔
لگے پاپ نوں آن جد پھل کوڑا،
پھیر گلّ اوہ اپنے آپ سمجھے ۔
پاپ نظر آئے اس نوں چونہ پاسیں،
مڑکے سدا ہی پاپ نوں پاپ سمجھے ۔
120
جدوں تیک نہ پنّ دا پھل ملدا،
پنّ کرن والا ہمت ہار جائے ۔
سمجھن لگّ پئے پنّ نوں پاپ بھاری،
نظرے اپنی ہو بریار جائے ۔
مٹھا پھل جد پنّ نوں آن لگے،
اوہ پنّ دی سار سیاندا ہے ۔
نظر پنّ دا اصل سروپ آئے،
مٹھا پھل وی اوسدا ماندا ہے ۔
121
متاں ایس بھلیکھے وچ رہے کوئی،
میرے نیڑے تاں پاپ نے ڈھکنا نہیں ۔
کیونکہ پاپ دی رگ ہی وکھری اے،
اوہنے آؤن توں کدے وی چکنا نہیں ۔
تپکا تپکا جے پانی دا سمدا رہے،
مونہوں منہ اوہ گھڑے نوں بھر دندا ۔
اسے طرحاں پاپی تھوڑھا تھوڑھا کرکے،
پاپ پربتاں جیڈ ہے کر دندا ۔
122
اؤں سوچنا بڑا نرمول ہندا،
"پنّ کدے وی میرے نہیں پاس آؤنا" ۔
بوند، بوند کرکے گھڑا جویں بھردا،
اوسے طرحاں ہی پنّ نے راس آؤنا ۔
ایہی ہندا ہے شرف سیانیاں نوں،
تھوڑھا تھوڑھا اوہ پنّ کماؤندے نے ۔
کر لین پر تھوڑھیوں بہت بہتا،
اچے پنّ دے ڈھیر اوہ لاؤندے نے ۔
123
نال ہورناں دے چھوٹے قافلے وچ،
تریا کوئی تاجر دھنی، شاہ جائے ۔
اوہ تاڑ کے ساتھ نکھیڑ لیندا،
خطرے والے نہ کدے وی راہ جائے ۔
کوئی جیؤڑا زندگی چاہن والا،
اکھیں ویکھ کے زہر نہ کدے کھائے ۔
اوسے طرحاں ہی چاہیدا آدمی نوں،
نیڑے کدے گناہاں دے نہ جائے ۔
124
لگا زخم جھریٹ جے نہ ہووے،
کوئی زہر وی ہتھاں وچ رہے پھڑدا ۔
اوہدا اثر نہ رتا روال ہووے،
زخم باجھ نہ زہر ہے کدے چڑھدا ۔
اوسے طرحاں جے رمز پچھان لئیے،
پھیر کدے نہ دکھ سنتاپ لگے ۔
مندا کم جو بھلّ کے نہیں کردا،
نیڑے اوس دے کدے نہ پاپ لگے ۔
125
جہڑا کسے نردوش تے دوش لاوے،
پاک صاف نوں وی گنھاگار دسے ۔
نرمل آدمی تے لائے سو اوجاں،
بول، بول کبول ہزار دسے ۔
اوج لاؤن والے ایسے مورکھاں تے،
الٹی پاپاں دی اس طرحاں مار پیندی ۔
مٹی ساہمنی ہوا تے کوئی سٹے،
جویں اڈکے اوس تے چھار پیندی ۔
126
گربھ جون وچ کئیاں نوں پئے جانا،
نرکیں سڑدے نے پاپ کماؤن والے ۔
کرن جا بہشتاں دے وچ موجاں،
جیون نیکیاں دے لیکھے لاؤن والے ۔
گلّ سو دی اک ایوں مکدی اے،
پلے پاپاں توں جو بچاؤن والے ۔
سفل اپنی گھال کمائی کرکے،
ہندے پد نربان نوں پاؤن والے ۔
127
چڑھکے کوئی اسمان تے بیٹھ جائے،
آسن لائے جاں ساغراں کھاریاں وچ ۔
بھاویں کسے پہاڑ دی کھوہ اندر،
جاوے چھپ اوہ گفا دے ہاریاں وچ ۔
ملے پھیر نہ اوس نوں ڈھوئی کدھرے،
بھاویں سبھ سنسار وچ بھال ویکھے ۔
کسے تھاں نہ پاپاں دا پھل ٹلدا،
لکھ آدمی اوس نوں ٹال ویکھے ۔
128
ٹیسی ادھ اسمان دی چڑھے کوئی،
چبھی لائے جاں ساغراں کھاریاں وچ ۔
بھاویں کھوہ پہاڑ دی جا ملے،
لک جاوے جاں گفا دے ہاریاں وچ ۔
ملے پھیر وی ڈھوئی نہ کتے اوہنوں،
بھاویں سبھ سنسار وچ بھال ویکھے ۔
کسے تھاں وی ٹالیاں نہیں ٹلدی،
لکھ آدمی موت نوں ٹال ویکھے ۔
ادھیائے دسواں
دنڈ
دنڈ وگّ وچ دوجیاں پرتی دنڈ دے پریوگ جاں ہنسا دی بھاونا نوں تیاگ دین دا اپدیش دتا گیا ہے ۔
129-130
ڈنڈے، موت کولوں ڈردا ہر کوئی،
بھکھشو، تتّ نوں اؤں وچاردا ای ۔
ورگے اپنے سمجھ کے ساریاں نوں،
مارن دئے نہ کسے نوں ماردا ای ۔
ڈردا ڈنڈے دی مار توں ہر کوئی،
نالے زندگی تائیں پیاردا ای ۔
بھکھشو، سمجھ سامان پرانیاں نوں،
مارن دئے نہ کسے نوں ماردا ای ۔
131-132
خاطر اپنے سکھ دے موڑھ کوئی،
سکھ-بھالکاں نوں ڈنڈے جے مارے ۔
مرن مگروں وی سکھ نہ ملے اوہنوں،
بیڑی ڈوبدے اوسدی ایہہ کارے ۔
پر جے اپنے سکھ نوں چاہن والا،
سکھ-بھالکاں تے ڈنڈا چکدا نہیں ۔
اوہنوں مرن مگروں ملدا سکھ ایناں،
جہڑا کدے نکھٹدا مکدا نہیں ۔
133-134
اگوں پھکا جواب ہے پرط آؤندا،
پھکا بول زبان توں بولیئے نہ ۔
مگروں بھگتنا پیندا ہے دنڈ کرڑا،
اتّ چکیئے تے کفر تولیئے نہ ۔
ہووے کہیں دے بھانڈے نوں تیڑ آئی،
اوہدے وانگ جو بولدا کھڑکدا نہیں ۔
اوہ پد نربان نوں پا جائے،
کوئی ریڑکا دلے وچ رڑکدا نہیں ۔
135-136
جویں اپنے وگّ نوں کوئی واگی،
سوٹا مار کے گھراں نوں موڑدا اے ۔
اوسے طرحاں یمراج پرانیاں نوں،
بڈھی عمر توں آن وچھوڑدا اے ۔
پاپ کردیاں سوچدا نہیں مورکھ،
ریجھ پاپ دی گلّ وگاڑدی اے ۔
پچھوں دکھی ایوں چانگراں پیا مارے،
جویں اگّ سریر نوں ساڑدی اے ۔
137-138
جہڑا کوئی نردوش نہتھیاں نوں،
نال ڈنڈے دے کٹدا ماردا اے ۔
اوہنوں اپنی کیتی دا پھل ملدا،
پاپ لگدا دس پرکار دا اے ۔
لتّ-بانہہ بھجے، تکھا سول ہووے،
موہلک روگ دا ہو شکار جائے ۔
دبدھا، چنتا جاں چتّ نوں پیڑدی اے،
جاں اوہ کسے میدان وچ ہار جائے ۔
139-140
ملے راج دربار توں دنڈ کرڑا،
اوہنوں پھنڈدا بھنڈی پرچار ہووے ۔
ہوئے نعش جاں ساکاں سربندھیاں دا،
جیون سادھناں تے گڑے مار ہووے ۔
جاں پھر اوسدے گھر نوں اگّ ساڑے،
عقل موڑھ توں ہو فرار جائے ۔
اوہ جدوں تیاگ کے ترے قعیاں ؟
کمبھی نرک دے ولّ سدھار جائے ۔
141
کوئی جٹادھاری پھرے سادھ نانگا،
رکھے ورت بھبوت رمائے کوئی ۔
بھاویں سارے سریر تے لمب چکڑ،
گوڈے-اوکڑو چوکڑی لائے کوئی ۔
کرڑی بھوں تے لیٹدا رہے بھاویں،
کدے سفل نہ ایوں کمائی ہندی ۔
جنا چر نہ اندروں بھرم جائے،
اوہدی شدھی نہ کوئی صفائی ہندی ۔
142
بنیا، تنیا، شنگاریا ہوئے بھاویں،
جیکر شانت اوہ منوں ہے برہمچاری ۔
ہنسا ساریاں پرتی تیاگ دندا،
ہؤمے اندروں جس نے ہوئے ماری ۔
آپا سادھیا اس طرحاں ہوئے جس نے،
برہمن اوہ ہے اصل وچ جان لئیے ۔
اوہی شرمن تے بھکھشو دا روپ سمجھو،
کوئی دوسرا نہیں، پچھان لئیے ۔
143
کئی پرش سنسار وچ ہون ایسے،
شرم اپنی جنہاں نوں ماردی اے ۔
ایسے کارن ہی پاپاں توں بچے رہندے،
ایہو جھجک ہی اوہناں نوں تاردی اے ۔
عمدہ نسل تے روے دے جویں گھوڑے،
چھاٹ، چھانٹے دی ذرا سہاردے نہیں ۔
اوسے طرحاں ہی پرش سنکوچ والے،
ہووے نندیا چتّ چتاردے نہیں ۔
144
ودھیا نسل تے روے دا جویں گھوڑا،
چھوہے چھانٹ کمال دا ہو جائے ۔
لائے زور تے چال نوں کرے تکھا،
بس ! ہوا دے نال دا ہو جائے ۔
اوسے طرحاں ہی چاہیدا آدمی دا،
شدھ کرم تے سچ آچار ہووے ۔
شردھا، دھرم دے وچ وشواس پکا،
کرکے دکھاں دے ساغروں پار ہووے ۔
145
پانی لائے کرسان جو کھیتیاں نوں،
جدھر چاہے اوہ پانی نوں موڑ لیندا ۔
جویں چاہندا تیر بناؤن والا،
گھڑدا تیر تے مکھی نوں جوڑ لیندا ۔
من بھاؤندی تچھدا لکڑی نوں،
تیسا جدوں ترکھان الاردا اے ۔
اوسے طرحاں ہی آدمی نیک-نیئت،
سدا اپنے آپ نوں ماردا اے ۔
ادھیائے گیارھواں
ذرا
ذرا (بڈھاپا) وگّ وچ بڈھاپے دیاں دکھاں تے کشٹاں دا ورنن ہے ۔
146
ہووے چار چپھیر نوں اگّ لگی،
پھیر خوشی کاہدی، پھیر ہسنا کی ؟
چارے پاسے ہی گھور اندھیار چھایا،
کہڑا راہ تے کسے نے نسنا کی ؟
جدوں ہتھ پساریاں نہیں دسدا،
کیوں اپنا آپ سمبھالدے نہیں ۔
منزل ولّ نوں راہ دی پئے جھاتی،
دیوا کیوں اوہ لبھدے بھالدے نہیں ۔
147
سجے ہوئے سریر دا بتّ ویکھو،
زخماں نال جو اندروں چور ہویا ۔
ایویں بجھیا کھڑا ہے آسرے تے،
کئیاں روگاں دے نال بھرپور ہویا ۔
ایہدے من وچ بھرے سنکلپ لکھاں،
بھاویں اوہناں دی دسدی چھاں کوئی نہ ۔
رہندا بھٹکدا، ڈولدا، تھڑکدا ایہہ،
ملے ایہنوں ٹکانے دی تھاں کوئی نہ ۔
148
بڈھی، جر-جری، کوجھی، کروپ، قعیاں،
سمجھو آہلنا نرا بیماریاں دا ۔
بھریاں ایس دے وچ نے سڑیہانا،
بھانڈا گندیاں وستواں ساریاں دا ۔
چانچکّ ہی ایس نے بھجنا ایں،
اک جگت پرسدھّ اکھوت سمجھو ۔
گلّ ایہہ ہے پتھر تے لیک وانگوں،
منزل زندگی دی آخر موت سمجھو ۔
149-150
سٹی ہوئی لوہکی جویں سردیاں وچ،
بھورا ہڈیاں دا رنگ ہو جائے ۔
کون ویکھ کے اوہناں نوں خوشی ہووے،
جھاتی مارنے لئی کھلو جائے ۔
اس نوں لمبیا لہو تے ماس دے نال،
بنیا ہڈیاں دا وڈا شہر ہویا ۔
سنے موت، ابھیمان تے عمر بڈھڑی،
بھریا ایس وچ دمبھ دا زہر ہویا ۔
151
کرکے رنگ شنگاریا رتھّ شاہی،
سماں پا کے تے کھدا ہو جائے ۔
اوسے طرحاں ہی ایہہ اروگ کانیاں،
بڈھی عمر تے پہنچ کھلو جائے ۔
ایپر دھرمیاں، سنتاں تے سادھوآں تے،
ظالم کدے بڈھاپا نہ آؤندا ہے ۔
بھلا آدمی جو بھلے آدمی نوں،
ایہی دھراں توں بھید سمجھاؤندا ہے ۔
152-153
ہووے آدمی جو تھوڑھی متّ والا،
وانگ ساہن دے پھٹدا جانودا اے ۔
اوہدی متّ وچ رتا نہ ہوئے وادھا،
ہڈّ-ماس دی ہی بھرتی پانودا اے ۔
پھریا بھالدا جنم جنماتراں وچ،
کانیاں محل نوں کنھے اساریا اے ۔
پئی بھال تے گھال نہ تھائےں میری،
مڑ مڑ جمن دے دکھاں نے ماریا اے ۔
154
ایہہ گھر-اٹاری بناؤن والے،
میں پا لیا اے، تینوں پا لیا اے ۔
گھر ایہہ نہ توں بنائیں مڑ کے،
تھماں، توڑیاں نوں گھن کھا لیا اے ۔
لڑیاں ایہدیاں ساریاں ٹٹّ گئیاں،
برج سکھر دا وی سارا ڈھیہہ گیا اے ۔
من ہویا آزاد ہے بندھناں توں،
مگروں ترشنا دا روگ وی لہہ گیا اے ۔
155-156
کیتی سادھنا ہو نہ برہمچاری،
چڑھدی عمر وی جدوں ویران جائے ۔
مچھی، ڈڈی بن جھیل دے جا کنڈھے،
بگلے وانگراں بردھ دھیان لائے ۔
کیتی سادھنا ہو نہ برہمچاری،
چڑھدی عمر وی جدوں ویران جائے ۔
بڈھڑا بیتیاں دناں نوں جھوردا اے،
جھک وانگ اوہ ردی کمان جائے ۔
ادھیائے بارھواں
اتّ
اتّ (اپنا آپ) وگّ وچ آتم انتی دا مارگ دسیا گیا ہے ۔
157-158
تینوں آپے دے نال پیار جیکر،
اس نوں قیمتی سمجھ سنبھالنا ایں ۔
اک پہر تاں جاگدے رہن پنڈت،
وقت غافلی وچ نہ گالنا ایں ۔
پھیر دئے نصیحتاں ہورناں نوں،
پہلاں آپ جو نیکی دی کار کردا ۔
اوسے پنڈت دی گھال سلکھنی اے،
کوئی دکھ نہ اوس تے وار کردا ۔
159
دینا چاہے اپدیش جو ہورناں نوں،
اوہی اپنے آپ کمائے پہلاں ۔
روک اپنے آپ نوں نال سنجم،
ہؤمے اپنی مار گوائے پہلاں ۔
کرے جائے کے دمن پھر دوجیاں دا،
جیہدے نال کلیان ادھار ہندا ۔
ایہی تتّ ورولیا پنڈتاں نے،
سوکھا اپنا آپ نہیں مار ہندا ۔
160
ہندا ہور نہ کسے دا کوئی سوامی،
اصلوں آدمی پھیئل-مکھتار ہووے ۔
ہور کون ہے ایس سنسار اندر،
جسدا آدمی تابیادار ہووے ۔
جدوں اپنے آپ نوں مار لئیے،
وڈا پھیر ہے شاہ سلطان ملدا ۔
جس نوں سمجھدے نے مشکل ساریاں توں،
اوہ جیو نوں پرم نروان ملدا ۔
161
کیتا اپنے آپ دا پاپ ہویا،
جایا اپنا پاپ ای ماردا اے ۔
ہتھیں آپ سہیڑیئے پاپ جہڑا،
اوڑک آن کے اوہی درکاردا اے ۔
سدا اپنے پاپ دی مار تکھی،
اؤں موڑھ نوں چیردی پاڑدی اے ۔
سخت پتھراں دی جویں سٹّ کرڑی،
کسے چیز نوں پئی دراڑدی اے ۔
162
جویں سال دے رکھ نوں گھیرنے لئی،
امر-ویل دا جال-آکار پھیلے ۔
اوسے طرحاں ہی ڈھاہن لئی آدمی نوں،
اوہدا اپنا ہی دراچار پھیلے ۔
سچی گلّ ہے آدمی جس ویلے،
دراچار دے وسّ ہے ہو جاندا ۔
جہڑی بھانودی اوس دے ویریاں نوں،
اوسے تھاں تے آن کھلو جاندا ۔
163
گلاں ماڑیاں کرنیاں سوکھیاں نے،
ایس بات نوں ذرا وچارنا جے ۔
ایہہ تاں اپنا کرن نقصان بھارا،
ہتھیں پیر کہاڑے نوں مارنا جے ۔
اسدے الٹ پر چنگیاں ساؤُ گلاں،
لابھ جنہاں دا بڑا مہان ہندا ۔
مشکل اوہناں دے بارے ہے ایہہ بندی،
کرنا اوہناں نوں نہیں آسان ہندا ۔
ادھیائے تیرھواں
لوک
لوک وگّ وچ لوک (سنسار) سنبندھی اپدیش ہن ۔
164
سیانے، ساؤُ، گنونت تے نیکنیئت،
ہندے لوک جو مان سنمان والے ۔
جہڑے دھرم دے راہ تے رہن تردے،
اجل-بدھ تے گیان دھیان والے ۔
کرے ایہناں دی نندیا موڑھ کوئی،
مندی بھاونا وسّ، اپمان کردا ۔
جویں ونجھاں نوں ونجھاں دے پھلّ کھاندے،
موڑھ اپنا تویں نقصان کردا ۔
165
اوہی اپنی بدھ نوں کرے میلا،
کیتا اپنے آپ جو پاپ ہووے ۔
نال پاپ جے ہتھ نہ بھرے کوئی،
نہیں اوس نوں روگ سنتاپ ہووے ۔
اصل، اوہ تاں اپنا پاپ ہی ہے،
جس دے کیتیاں شدھ اشدھّ ہووے ۔
کوئی آدمی وی کسے دوسرے دے،
نہیں کیتیاں کدے وی شدھ ہووے ۔
166
ہون ہوراں دے ہت ہزار بھاویں،
باہلا گولیئے اوہناں نوں پھولیئے نہ ۔
ایویں کسے دے ہتاں دی رکھیا لئی،
ہت اپنا مٹی وچ رولیئے نہ ۔
سدا اپنا جانیئیں ہت کہڑا،
نظر ساہمنے اوہنوں سمبھالناں جے ۔
بناں تھڑکیاں، سدا پریتن کر کے،
اوہنوں پالنا ایں، اوہنوں پالنا جے ۔
167
بھلے آدمی ! سدا سچیت رہنا،
نیچ دھرم نوں کدے نہ پالنا ایں ۔
خبردار، ہشیار چیتن سومن،
عمر غافلی وچ نہ گالنا ایں ۔
مگر لگّ کے مندیاں دھارناں دے،
کوجھا کم ہے بناں گیان رہنا ۔
ماڑے پٹنے بہت سہیڑ لینے،
پھوکا دھندیاں وچ غلطان رہنا ۔
168
آلس. غافلی نوں من توں جھاڑ دئیے،
سدا آدمی چست ہشیار چنگا ۔
ہور ساریاں کماں توں وچ دنیاں،
اتم دھرم دا سچّ وہار چنگا ۔
جو وی دھرم دے راہ تے جائے تردا،
سفل اوسے دا جگّ تے جیونا ایں ۔
اوہدے کاج سہیلڑے راس آؤندے،
سکھی لوک پرلوک وچ تھیونا ایں ۔
169
اتم دھرم دے راہ تے ترن والے،
پلے سچ آچار نوں بنھنا ایں ۔
دراچار، ککرماں توں دور رہنا،
بھانڈا کوڑ دا توڑنا بھنناں ایں ۔
جو وی دھرم دے راہ تے جان تردے،
سفل اوہناں دا جگّ تے جیونا ایں ۔
سبھّ کاج سہیلڑے کر اوہناں،
سکھی لوک پرلوک وچ تھیونا ایں ۔
170
جہڑا ایس سنسار نوں اؤں جانے،
ایہہ تاں نرا ہی بلبلا آب دا اے ۔
ماروتھل اندر دھوکھا نظر دا ہے،
ہندا جھاؤلا جویں سراب دا اے ۔
جس وی آدمی نوں پئے ایہہ سوجھی،
اوہ راہ نروان دے جا سکدا ۔
لکھ ٹکراں پیا یمراج مارے،
اوہدی گرد نوں کدے نہیں پا سکدا ۔
171
آؤ ! ذرا سنسار تے پاؤ جھاتی،
کویں رنگاں دے نال نکھاریا اے ۔
کویں لشکیا، پوچیا، سجدا اے،
جنگی رتھّ جیوں کسے شنگاریا اے ۔
موڑھ جاندے جو نہ اصل ایہدا،
پھسکے بھرم اندر اوازار ہندے ۔
گیانی پرش جو سار پچھان لیندے،
اوہ نہ اؤجھڑیں پے کھوار ہندے ۔
172-173
رہا آلسی، غافلی جو کردا،
مگروں آن پر ہو ہشیار جائے ۔
ہیٹھ پنّ دے ڈھکّ لئے پاپ اپنے،
جہڑا اپنا آپ سدھار جائے ۔
اوہ قعیاں سنسار دی پلٹ دیوے،
اؤں دھرتی دا روپ نکھاردا اے ۔
نکل بدلاں اوہلیوں چند ماما،
چانن اپنا جویں کھلاردا اے ۔
174-175
ہو گیا ہے سگل سنسار اننھا،
تھوڑھے لوک نے نظر پچھان والے ۔
ورلا جال 'چوں نکلدا جویں پنچھی،
بڑے گھٹ نروان نوں پان والے ۔
سورج ولّ اڈاریاں ہنس لاؤندے،
جوگی سدھ جو پھرن اسمان اندر ۔
گیانی جت شیطان نوں سنے سینا،
جان سرخرو ہو جہان اندر ۔
176
اک وار وی پھسل کے پرش جہڑا،
مکھ دھرم دے راہ توں موڑدا اے ۔
نہیں فکر پرلوک دا ذرا کردا،
رہندا کوڑ کہانیاں جوڑدا اے ۔
اؤں چنتا-وہون جے ہوئے کوئی،
جھولی نال گناہاں دے بھر سکدا ۔
ہونا پاپ نہ جگّ تے کوئی ایسا،
ایسا آدمی جو نہیں کر سکدا ۔
177
گلّ ٹھیک ہے، لوک کنجوس جہڑے،
دیوَ-لوک دے وچ نہیں جا سکدے ۔
مورکھ دان دی کدے نہیں صفت کردے،
ہندی صفت نہ ویکھ پچا سکدے ۔
ہندی خوبی پر پنڈتاں سیانیاں دی،
صفت دان وردان دی کر جاندے ۔
سکھی سدا سنسار وچ ہو جاندے،
اسے کرم دے نال ہی تر جاندے ۔
178
کوئی سرگاں وچ جائے کے پھرے بھؤندا،
وڈا دھرتی تے کسے دا راج ہووے ۔
سوامی لوک پرلوک دا ہو جائے،
اوہدے سیس تے شوبھدا تاج ہووے ۔
ایہناں ساریاں عظمتاں پدویاں توں،
درجہ سادھک دا بڑا بلند ہندا ۔
جہڑا ملے نروان دا وہن تریاں،
اوس پھل دا مہاں آنند ہندا ۔
ادھیائے چودھواں
بدھ
بدھ وگّ وچ بدھ دے نیتک اپدیشاں دا سار-تتّ سانوں پراپت ہندا ہے ۔
179
جس دی جت نہ ہار وچ بدلدی اے،
جتے ہوئے نہ سر اٹھا سکدے ۔
ایوں کچلے نے موہ تے کام جسنے،
مڑکے اوہنوں بھرماؤن نہیں آ سکدے ۔
اوہ بدھ، الیپ، اننت-گوچر،
موہ واشنا دے جس دے پیر ہے نہیں ۔
ایسے بدھ نوں وسّ جو کرن آئے،
مار-کنیاں دی سمجھو خیر ہے نہیں ۔
180
ترشنا زہر-بھجی جہڑی بدھ تائیں،
کدے راہوں کراہے نہیں پا سکدی ۔
جال گھتّ کے وانگ شکاریاں دے،
پھاہی وچ نہ اس نوں پھسا سکدی ۔
اوہ بدھ، الیپ، اننت-گوچر،
موہ واشنا دے جس دے پیر ہے نہیں ۔
ایسے بدھ نوں وسّ جو کرن آئے،
مار-کنیاں دی سمجھو خیر ہے نہیں ۔
181
کوئی سادھک جو سدا اٹنک ہو کے،
مست وچ گیان دھیان رہندا ۔
بھجّ-نسّ تیاگ کے خوش ہووے،
چتّ شانت اوہ وچ نروان رہندا ۔
ایسے بدھ دی ہندی جو مہاں پدوی،
ملدی نہیں ہے کسے نوں سوکھ دے نال ۔
رہِ گئے منکھ تاں اک پاسے،
پجن دیوتے اوس نوں اوکھ دے نال ۔
182
مانس جنم پراپتی بڑی مشکل،
ایہہ نہیں ہے جے بارمبار ہندا ۔
ایہہ جنم درلبھّ جے مل جائے،
جیون جیؤنا وی بڑا دشوار ہندا ۔
سچ، دھرم، اپدیش دا دھیان دھرنا،
ہووے سادھکاں لئی نہ گلّ اوکھی ۔
آؤندے بدھ بھگوان ہن یگاں مگروں،
پرگٹ ہونا نہ اوہناں دا گلّ سوکھی ۔
183
ایہہ چاہیدا سادھکاں، سادکاں نوں،
ہر پاپ توں سدا پرہیز کرنا ۔
صاف لشکدا رہے ایمال نامہ،
اس نوں نیکیاں نال لبریز کرنا ۔
من اوہناں دا کرے نہ موہ میلا،
من رکھنا شدھ ہمیش ہندا ۔
گیان وان نروان نوں ہو پجے،
مہاں بدھاں دا ایہی اپدیش ہندا ۔
184
سہن-شیلتا، کسے نوں کھما کرنی،
اوہ سمجھیئے، تپ مہان ہندا ۔
خوشی نال سنسار تیاگ دینا،
پاؤن اصل وچ پرم نروان ہندا ۔
دنیاں وچ آزادی دے نال بھؤندے،
اوہ کدے نہیں کسے دا گھات کردے ۔
"شمن" اوہ نہ آکھیئے کسے نوں جو،
کوئی دکھ پچاؤن دی بات کردے ۔
185
کریئے نندیا نہ، گالاں کڈھیئے نہ،
دھرم-موکھ دے مارگ تے جاونا ایں ۔
بہنا، اٹھنا، سونا اکانت اندر،
کھانا سدا حساب دا کھاونا ایں ۔
اچے خیالاں دے منڈلاں وچ بھنویئے،
پھیر کدے نہ کوئی کلیش ہندا ۔
بدھاں پرم-نروان نوں پجیاں دا،
ایہو سدا ہے شبھ اپدیش ہندا ۔
186-187
بھاویں ہووے روپئیاں دا مینہہ ورھدا،
ترپتے کام نہ ہور وی بھڑکدا اے ۔
سواد کرم تے بھوگ دا چھن-بھنگر،
پھیر دکھ دے وانگراں رڑکدا اے ۔
بھید سمجھ پنڈت دیوَ لوک اندر،
نہیں بھوگاں دے وچ وشواس کردا ۔
بن کے بدھ بھگوان دا اوہ چیلا،
ترشنا، کام نوں ماردا نعش کردا ۔
188-189
ڈرکے آدمی نسدے خطریاں توں،
شرن جا پہاڑاں وچ بھالدے نے ۔
رکھاں، باغاں تے وناں دی کرن پوجا،
عمراں پاک مکاماں تے گالدے نے ۔
پوجا ایس دا ہوئے نہ لابھ کائی،
ایس شرن وچ نہیں دھرواس ہندا ۔
شرن آئے نوں ایہہ نہ کنٹھ لائے،
نہیں دکھاں کلیشاں دا نعش ہندا ۔
190-191-192
سنگھ، بدھ بھگوان تے دھرم سندھی،
شرن جو وی آدمی مان گیا ۔
اجل متّ تے گیان دی سوجھ صدقہ،
چوہرا-سچرا پوت پچھان گیا ۔
"دکھ ہے کی اے ؟ دکھ کویں اپجے ؟
دکھ کویں بنسے ؟ اشٹ انگ مارگ" ۔
اتم شرن ایہہ رکھیا کرن والی،
آیا ایس وچ دکھاں توں ہوئے فارغ ۔
193-194
پورن پرکھ ہے بڑا درلبھّ ملدا،
ورلے گھریں اوتار اوہ دھاردا اے ۔
اوہدا جنم سلکھنا سکھدائک،
اوہ پیہڑیاں تے قلاں تاردا اے ۔
دھنّ ! بدھاں دا جنم سہیلڑا اے،
دھنّ ! سنگھ دے وچ پرویش کرنا ۔
دھنّ ! گھال تپسیا سدا کرنی،
دھنّ ! دھرم دا سدا اپدیش کرنا ۔
195-196
جویں بدھ بھگوان دے نال چیلے،
روگ سوگ دی جوہ توں پار ہوئے ۔
جہڑے بھے نہ کسے دا جاندے نے،
دکھاں ساہمنے نہیں لاچار ہوئے ۔
اوہی پوجا کراؤن دے یوگ ہندے،
جو وی اوہناں نوں پوج ستکاردا اے ۔
ایڈا پھل مراتبا ملے اوہنوں،
جہڑا کتھن بیان توں باہر دا اے ۔
آدھیائے پندرھواں
سکھ
سکھ وگّ وچ دسیا گیا ہے کہ اصل سکھ کی ہے تے اس دی مہتا کی ہے ۔
197-198-199-200
آؤ ! ویریاں وچ نرویر ہو کے،
خوشی اتے آنند نوں مان لئیے ۔
رہنا ویریاں وچ نرویر کداں،
ایس بھید وہار نوں جان لئیے ۔
آؤ دکھ نوں آپ ان-ڈٹھّ کرکے،
رہیئے خوشی دے نال دکھیاریاں وچ ۔
رہن دکھ توں بے نیاز کداں ؟
کرنا کویں وہار دکھیاریاں وچ ۔
لپت لوکاں دے وچ نرلپت ہو کے،
خوشی اتے آنند نوں مان لئیے ۔
کویں، لپتاں دے وچ نرلپت رہنا،
ایس بھید وہار نوں جان لئیے ۔
کوڈی مال نہ اساں دے ککھّ پلے،
کیوں اسیں آنند نہ مان لئیے ۔
نوری دیوتے جس طرحاں کرن موجاں،
خوشیاں صبر صبوری وچ مان لئیے ۔
201
ایہہ گلّ ہے پتھر تے لیک وانگوں،
جت سدا ہی ویر ابھاردی اے ۔
جہڑا ہار جاندا، بڑا دکھی رہندا،
کیونکہ اوہنوں شرمندگی ماردی اے ۔
ہویا 'راگ-دویش' توں مکت جہڑا،
چتّ شانت اوہدا کدے ڈولدا نہیں ۔
سچے سادھکاں وانگ اوہ خیر خوشیاں،
کدے جت جاں ہار وچ ٹولدا نہیں ۔
202
راگ کامنا، تے ترشنا کام نالوں،
کوئی ہور اگنی باہلا ساڑدی نہیں ۔
گھرنا، ایرکھا، ویر، دویش نالو،
شے، بھاگاں نوں ہور وگاڑدی نہیں ۔
روپ، ویدنا، سنگیا، سنسکاروں،
ہور کوئی نہ چیز دکھدائی ہووے ۔
اوسے طرحاں ہی ودھ نروان نالوں،
کوئی گلّ نہ ہور سکھدائی ہووے ۔
203
ملدا نہیں سنسار دے وچ کدھرے،
ہور روگ کوئی وڈا بھکھ ورگا ۔
دکھ ہور نے جگّ تے بہت سارے،
دکھ ہور نہ سنسے دے دکھ ورگا ۔
سادھک جو وی سمجھیا سار تائیں،
ایس تتّ دا روپ پچھاندا اے ۔
اوہ بھلّ بھلا کے ہور خوشیاں،
اتم خوشی نروان نوں جاندا اے ۔
204
ایس گلّ دے وچ نہ شکّ کائی،
پرم لابھ اروگتا جان لئیے ۔
پرم-دھنم سنتوکھ وچ لبھدا اے،
ایس تتّ دا روپ پچھان لئیے ۔
کدھرے ہور وشواس دے نال دا جے،
دنیاں وچ نہ ساک سربنس ہندا ۔
خوشیاں ہور نروان توں سبھ ہیٹھاں،
اس دے وچ ہے مہاں آنند ہندا ۔
205
دھیان مگن اکانت وچ بیٹھ کوئی،
پرم شانتی رس نوں پینودا اے ۔
اوہدے دکھ تے ڈر کافور ہندے،
منگل، سکھ دے نال اوہ جینودا اے ۔
جہڑا دھرم اپدیش دا رس پیوے،
نالے جس نوں صبر قرار ہندا ۔
اوہدے پاپ کلیش نے ہرے جاندے،
بیڑا اوس دا بھوجلوں پار ہندا ۔
206-207
درشن سجناں دے اتم گلّ ہندی،
رہن اوہناں دے نال مشہور ہونا ۔
متھے کدے وی موڑھ دے لگیئے نہ،
اوہ تاں ہندا ہے خوشی توں دور ہونا ۔
تریئے موڑھ دے نال تاں دکھ پائیے،
وانگر ویریاں موڑھ دا سنگ کردا ۔
رکھے کوڑمے وانگراں خوشی ہردم،
بدھیوان دا سنگ نہ تنگ کردا ۔
208
اسے کرکے گیانیاں پاس جائیے،
بڑے سنجمی تے شیلوان جہڑے ۔
جنہاں سادھیا اپنی زندگی نوں،
ساؤُ، پارساں، نیک انسان جہڑے ۔
خوشیاں سچیاں ہون تے سکھ ملدا،
کریئے بھال جے اس طرحاں ساریاں دی ۔
جویں چند اسمان وچ پھرے بھؤندا،
اپر پیڑ نچھتراں تاریاں دی ۔
ادھیائے سولھواں
پی
پی وگّ وچ سنسارک پریم نوں دکھ، شوک اتے بھے دا کارن منیاں گیا ہے ۔
209
کماں مندیاں وچ غلطان ہو کے،
مکھ چنگیاں کماں تں موڑدا جو ۔
مارگ سچا پرمارتھ دا چھڈّ کے تے
سرت نال سنسار دے جوڑدا جو ۔
اس نوں چاہیدا ہے، تیاگ موہ مایہ،
راہ پاپ دے توں پچھے مڑ جائے ۔
ہووے وسّ جس اپنا آپ کیتا،
اوس آدمی دے نال جڑ جائے ۔
210
کرنا ماڑا ہے سنگ پیاریاں دا،
اس وچوں ہے سدا ہی دکھ ملدا ۔
کریئے سنگ جیکر دپیاریاں دا،
اس وچوں وی کدے نہ سکھ ملدا ۔
بڑی آدمی پیڑ مناؤندا اے،
وچھڑ جائے جے ساتھ پیاریاں دا ۔
اوہ وی بڑا ہی دکھ دا بنے کارن،
پئے سنگ کرنا دپیاریاں دا ۔
211
اسے کرکے پیاریاں صورتاں نال،
کدے بھلّ نہ موہ پیار پائیے ۔
کیونکہ دکھ وجوگ دا بڑا ڈونگھا،
ایہہ تتھّ نہ کدے وسار جائیے ۔
اوہی پرش خوش حال نہال رہندا،
اس نوں کوئی کلیش نہ ماردا اے ۔
بندھن موہ پیار دے نہیں پاؤندا،
نہ ہی کسے نوں اوہ درکاردا اے ۔
212-213
ملدا دکھ ہے سدا پیاریاں توں،
ڈر وی اوہناں توں سدا اتپن ہندا ۔
مکت ہویا جو موہ توں پیاریاں دے،
اوہی سکھی، نربھی پرسنّ ہندا ۔
چاہت، پیار تاں سدا ہی دکھدائک،
نالے اپجدا اوہناں توں ڈر وی ہے ۔
جس نے توڑیا موہ دے بندھناں نوں،
ڈر، دکھ توں اوہ بالا-ترلا وی ہے ۔
214-215
باہلا کسے دے نال نہ تیہ کریئے،
پیدا اوس توں بھے تے دکھ ہووے ۔
جہڑے پرش نوں تیہ توں ملے مکتی،
دکھ بھے بنسے سدا سکھ ہووے ۔
کام واشنا سدا ہے دکھدائی،
کامی پرش نوں ماردا ڈر رہندا ۔
کام-مکت ہویاں، دکھ، بھے بنسے،
پرانی سکھ آنند دے گھر رہندا ۔
216-217
ترشنا، کامنا سوگ دا مول سمجھو،
ترشنا سدا اپجاؤندی ڈر وی ہے ۔
ترشنا ماریاں سوگ تے بھے بنسے،
ملدا رہن نوں سکھاں دا گھر وی ہے ۔
سیلوان، سمدرسی تے سداچاری،
سچ بولدا جو فرض پالدا اے ۔
ایسے دھرمی نوں لوک پیار کردے،
سدا سمجھدے "اپنے نال دا اے" ۔
218
جیہدے اندروں اپجی ہے ابھلاشا،
"مل مینوں اکتھّ نروان جائے" ۔
من کنگو دے وانگراں صاف جس دا،
پدوی اچی نوں پہنچ انسان جائے ۔
جہنوں وشے-وکاراں نے بنھیا نہیں،
رہے مست جو دھرم-دھیان اندر ۔
تردا جائے اوہ اپر سروت ولّ نوں،
لہراں ماردے وہن نروان اندر ۔
219-220
جویں دور پردیس توں چراں پچھوں،
کوئی سکھی ساندی گھریں آؤندا اے ۔
چاء چڑھ جاندے ساکاں متراں نوں،
ہر اک اس نوں جپھیاں پاؤندا اے ۔
اوسے طرحاں ہی نیک کمائی والے،
جس ویلے پرلوک سدھاردے نے ۔
خوشیاں نال اگوں پنّ لین آؤندے،
کرن پشپ-ورکھا، پانی واردے نے ۔
ادھیائے ستارھواں
کودھ
کودھ وگّ وچ ایہہ سکھیا دتی گئی ہے کہ کرودھ نوں پیار نال، بریائی نوں چنگیائی نال، کنجوسی نوں ادارتا (کھل دلی) نال اتے جھوٹھ نوں سچیائی نال جتنا چاہیدا ہے ۔
221
جہڑا بشر کرودھ نوں کرے قابو،
نالے وسّ جو غرب ہنکار کردا ۔
توڑ تاڑ کے ساریاں بندھناں نوں،
سبھے اوکھیاں گھاٹیاں پار کردا ۔
نہیں روپ، پرسدھی تے ریجھدا جو،
پلے رزق جاں مال نوں بنھدا نہیں ۔
سدا سکھی سہیلڑا تھی جائے،
اس نوں دکھ پھر ماردا بھندا نہیں ۔
222
منہ-زورہ گھوڑے جتے رتھّ اگے،
نسے جان جیوں کوئی طوفان آؤندا ۔
اوسے طرحاں ہی آپے توں باہر ہووے،
غصے وچ ہے جدوں انسان آؤندا ۔
جہڑا دوڑدا غصے دا رتھّ تھمے،
اوہی اصل دے وچ رتھوان سمجھو ۔
ایویں ہور لگاماں نوں پھرن چکی،
ایس پکھ توں نرے نادان سمجھو ۔
223-224
نال شانتی کرودھ تے وجے پائیے،
لئیے مار بریائی، بھلیائی دے نال ۔
جت لئیے کنجوس نوں دان کر کے،
جھوٹھ جتیئے سدا سچیائی دے نال ۔
بھاویں کول تھوڑھا، موڑے منگتا نہ،
سچ بولدا، غصے نوں تھکدا اے ۔
ایہناں تناں ہی تھاواں تے کھڑا جہڑا،
اوہی دیوتے دے نیڑے ڈھکدا اے ۔
225-226
جوگی جنہاں نے کانیاں نوں سادھیا ہے،
دندے دکھ نہ کسے نوں ماردے نے ۔
پاؤن اوہ ابناس نروان پدوی،
سگلے اپنے دکھ نواردے نے ۔
آلس دور کر سدا چیتن رہِ کے،
دنے رات جو جوگ ابھیاس کردے ۔
سگلے پاپ نے اوہناں دے ہرے جاندے،
اوہی گھر نروان دے واس کردے ۔
227-228
ایہہ دھراں توں گلّ ہے اج دی نہ،
"آتل" رکھیئے ایہنوں وچار اندر ۔
جس دی کوئی وی نندیا نہیں کردا،
ایسا پرکھ نہ کوئی سنسار اندر ۔
جاوے نندیا، چپّ وی بہے جہڑا،
باہلا بولدا جو اوہنوں بھنڈدے نے ۔
جہڑا سنجم حساب دے نال بولے ۔
لوکیں اس نوں وی بھنڈدے چھنڈدے نے ۔
229-230
جس دی زندگی وچ نہ کھوٹ کوئی،
شیلوان تے سچا آچار دا اے ۔
پنڈت لوک وی جان کے کرن اپما،
گیانی پرکھ اوہ کھرا وچار دا اے ۔
کھرے سونے دی موہر نوں کون نندے،
ہر کوئی اوہدی واہ واہ کردا ۔
ہور دیوتے رہِ گئے اک پاسے،
اوہدی "برہما" وی صفت-صلاحَ کردا ۔
231-232
بچیئے سدا سریر دے دراچاروں،
سنجم کر سریر سمبھالیئے جی ۔
کریئے نال سریر نہ کم ماڑے،
ایوں وشے-وکاراں نوں ٹالیئے جی ۔
مندے بول وگاڑ توں دور رہیئے،
سدا نال سنجم مونہوں بولیئے جی ۔
دراچار زبان دا تیاگ اےداں،
سکھی زندگی دا رستہ ٹولیئے جی ۔
233-234
من دے در-آچرن توں سدا بچیئے،
سدا من بریائیاں توں موڑنا جے ۔
ایہنوں مندیاں کماں توں موڑکے تے،
اتم زندگی دے سنگ جوڑنا جے ۔
کانیاں سادھ لئی جنہاں سیانیاں نے،
نالے اپنی وسّ زبان کر لئی ۔
من اوہناں نے اپنا نتھیا ہے،
سوکھی، سکھی ہے اپنی جان کر لئی ۔
ادھیائے اٹھارھواں
مل
مل وگّ وچ دسیا گیا ہے کہ ہے کہ اودیا (اگیان) سبھ توں وڈا مل (میل) ہے ۔
235-236
پیلے پتّ وانگر تیرا رنگ لتھا،
بیٹھ گئے یمدوت نے پا گھیرا ۔
پلے بنھاں راہ دا خرچ نہینؤں،
سماں کوچ دا گیا ای آ تیرا ۔
وانگ پنڈتاں گھال کمائی کر کے،
لبھیں ٹھاہر دے لئی استھان چنگا ۔
دھو لے، پاپاں گناہاں دی میل ساری،
ملے مرتبہ اوس جہان چنگا ۔
237-238
تیری زندگی دی کھیڈ ختم ہوئی،
کیتا پیش یمدوتاں درگاہ اندر ۔
خرچ مال نہ بنھاں توں پلے،
نہیں تھاں سستاؤن لئی راہ اندر ۔
جاگ ایس پڑائ تے پجّ کے وی،
وانگ پنڈتاں وقت سنبھال ویرا ۔
دھو لے، پاپاں گناہاں دی میل ساری،
جمن مرن دا جائے جنجال ویرا ۔
239-240
مٹھی اگّ تے چاندی دا کھوٹ جداں،
پھوکاں مار سنیار اتاردا اے ۔
بدھیوان وی اس طرحاں میل دھو کے،
من اپنا سدا نکھاردا اے ۔
ہو کے لوہے دے وچوں جنگال پیدا،
اوسے لوہے نوں کھرچدا کھاردا اے ۔
اوسے طرحاں کراہیئے کو-ہڈھّ تائیں،
اوہدا اپنا پاپ ہی ماردا اے ۔
241-242
پاٹھ نہ کریاں، منتر ہون میلے،
میلا گھر جے جھاڑ-بہاریئے نہ ۔
پہریدار نوں میل ہے غافلی دی،
میلی وسط جے ورت اجیاریئے نہ ۔
میلی استری جو دراچار کردی،
ہووے نال کنجوسی دے دان میلا ۔
کھوٹے دھرم کارن دنیاں ایہہ میلی،
اوہدے نال ہی اگلا جہان میلا ۔
243
دسے اپر جو کھوٹ نے بڑے ماڑے،
شکّ ایہدے وچ رتی روال دا نہیں ۔
ہندا کھوٹ جو مگر اودیا دا،
ماڑا کوئی وی اوس دے نال دا نہیں ۔
بھکھشو سجنو ! بنھ کے گلّ پلے،
پرنّ چتّ اندر ایہو دھارنا جے ۔
کرکے دور اودیا اپنی نوں،
منو کھوٹ تے میل اتارنا جے ۔
244
جنہاں گھوٹ کے پی لیا لجیا نوں،
جینا اوہناں لئی بڑا اسان ہووے ۔
اوہ وی نال آرام دے جگّ-جیوے،
بکڑواہ کردا، آکڑ خان ہووے ۔
کانواں وانگ سوآرتھی سورمے جو،
وچ زندگی اوہناں دی شان ہندی ۔
ایتھے لالیاں چڑھن ادھرمیاں نوں،
پتت، پاپیاں دی سوکھی جان ہندی ۔
245
سدا شرم حیا نوں پالدا جو،
اوہدی زندگی بڑی دشوار ہووے ۔
اپر کنڈیاں دے رہندا لیٹدا اوہ،
جیہدا سچ دے نال وہار ہووے ۔
مٹھّ-بولڑا، دین تے نیک، ساؤُ،
جیہدا نال ہنکار دے واسطہ نہیں ۔
اوہدی زندگی مشکلاں وچ گزرے،
کدے سوکھ دے نال آراستا نہیں ۔
246-247
جیو ہتیا کرے تے جھوٹھ بولے،
کھاندا رہے پرایاں دا مال جہڑا ۔
یاری لا، بگانیاں ناریاں نوں،
پھردا بغل دے وچ لے نال جہڑا ۔
نشیاں، داروآں نال جو دھتّ ہو کے،
رہندا جھومدا تھڑکدا ڈولدا اے ۔
جڑھ اپنی ایس جہان اندر،
ہتھیں اپنی کٹدا، پھولدا اے ۔
248
اوئے بھلے پرکھا ! سنی دھیان دھرکے،
ایس گلّ نوں منوں نہ ٹالنا ایں ۔
کھوٹے دھرم دے جھوٹھے وشواس جہڑے،
جیون اوہناں دے پندھ نہ گالنا ایں ۔
سنجم-ہینم ککرماں نوں جان لینا،
لب، لوبھ تے پاپ تیاگنا ایں ۔
ایہناں ماڑیاں دھندیاں وچ پے کے،
ایویں دکھ نہ پیاریا جھاگنا ایں ۔
249-250
خوشی نال وشواس انوسار کوئی،
جنا ہو سکے ہتھوں دان کردا ۔
جرے ویکھ نہ کھاندیاں پیندیاں نوں،
نسدن اپنا چین ویران کردا ۔
ایس طرحاں دی لالچی منوبرتی،
جو وی جڑھاں توں دھوہ کے ماردا اے ۔
نس دن اوس نوں چین قرار آئے،
ایوں اپنا کاج سواردا اے ۔
251
ہور لالسا وانگ نہ اگّ کوئی،
جہڑی روح تے جسم نوں ساڑدی اے ۔
نفرت نال دا ہور گرہُ کوئی نہ،
گھگّ وسدے گھر اجاڑدی اے ۔
ترشنا وانگ نہ بہے دریا کدھرے،
سارے پاسیاں نوں ڈھاہ لائی جائے ۔
مایہ موہ سامان نہ جال کوئی،
ہر پرانی نوں پھاہے پھسائی جائے ۔
252
ہووے اکھ دے وچ شہتیر پھسیا،
اپنے آپ نوں نظر نہیں آ سکدا ۔
تل دوجے دی اکھ وچ ذرا ماسہ،
سوکھا اوس نوں ویکھیا جا سکدا ۔
دوش ویکھ کے آدمی دوجیاں دے،
توڑی مٹی دے وانگ اڈاؤندا اے ۔
دوش اپنے وانگ جواریاں دے،
خچری "چال" دے وانگ لکاؤندا اے ۔
253
دوش تاڑدا رہے جو ہورناں دے،
نقص-بینیاں نال جو واہ رکھے ۔
جھاڑ سندیاں سار جو پئے کاہلا،
باہلا چڑچڑا جہڑا سبھاء رکھے ۔
ایسے پرش دا جانیئے چتّ ہردم،
پاپ-میل دے نال بھرپور رہندا ۔
مندے کرماں دے وچ اوہ رہے پھاتھا،
سدا پاپ-وناش توں دور رہندا ۔
254-255
نہیں راہ اکاش دے وچ کوئی،
بودھی پنتھ توں باہر ورکت کتھے ؟
ہور لوک پرپنچاں دے وچ رجھے،
تتھاگتاں نوں ایس لئی وقت کتھے ۔
نہیں راہ اکاش دے وچ جداں،
بودھی پنتھ توں شاخ نہ باہر کوئی ۔
کدے بدھ نہ بدھاں دی ہوئے چنچل،
استھر اوہناں دا نہ سنسکار کوئی ۔
ادھیائے انیواں
دھمٹھّ
دھمٹھّ (دھرماتما) وگّ وچ سچے دھرمی منکھ دے لچھن دسے گئے ہن ۔
256-257
ایویں کسے نوں بناں وچاریاں دے،
جیکر گلّ انصاف دی سجھّ جائے ۔
اوہ نہ منصف دھرماتما ہو جاندا،
نہ ہی سچ دے راہ نوں بجھّ جائے ۔
اصل وچ دھرماتما اوہ 'سیانا'،
جھوٹھ، سچ وچار نتاردا اے ۔
شانت چتّ، نرپکھّ، سچیت ہو کے،
جہڑا ہوراں نوں پار اتاردا اے ۔
258
جہڑا کوئی وی بولدا رہے باہلا،
گلّ سوچدا اتے وچاردا نہیں ۔
اوہدا ہوئے پربھاو نہ رتا ماسہ،
پتت سمجھکے کوئی ستکاردا نہیں ۔
جہڑا کسے دے نال نہ ویر کردا،
سہن-شیلن، نربھی نجھکّ ہندا ۔
ہووے صبر، سنتوکھ دے نال رہندا،
اوہنوں پنڈت کہاؤن دا حق ہندا ۔
259
دھرموان نہ سمجھیئے اوس تائیں،
کیونکہ پرکھ کوئی باہلا بولدا اے ۔
ایپر کوئی جو تھوڑھی وچار کر کے،
مارگ دھرم دا لبھدا ٹولدا اے ۔
کانیاں اپنی دھرم انوسار سادھے،
سدا سچ دا چجّ آچار کردا ۔
کرکے غافلی، مکھ جو موڑدا نہیں،
دھرمدھاری اوہ دھرم وہار کردا ۔
260-261
ایویں اوہنوں بزرگ نہ سمجھ لئیے،
سر کسے دا ہو جے جائے دھولا ۔
دھپے بیٹھ کے بال سفید کیتے،
لوکیں اوہدے سنبندھ وچ پاؤن رولا ۔
ایہدے الٹ، جو سچ دے ترے مارگ،
سنجم-شیلم، کر پاپ نواردا اے ۔
ایہو جہے اہنسا دے نیمیاں نوں،
ہر کوئی 'پوج' 'بزرگ' اچاردا اے ۔
262-263
ہووے جھوٹھ، مکاری، بدنیت پلے،
ہردا ایرکھا نال بھرپور ہووے ۔
سندر مکھ بھاویں وکتا ہوئے سوہنا،
نہیں چہرے تے پھیر وی نور ہووے ۔
جو وی اندروں ایہناں بریانئیاں نوں،
پٹّ جڑھاں توں چتّ نکھاردا اے ۔
اوہی پرکھ ہے سادھ-سروپ ہندا،
نور مکھڑے تے ڈلھکاں ماردا اے ۔
264-265
ترشنا-لوبھشنا دے جال وچ جو پھسیا،
جھوٹھ بولدا، 'بچن' نوں پالدا نہیں ۔
سر تے استرہ پھیر کے ہو جاندا،
بودھی-سنگی ورکتاں دے نال دا نہیں ۔
جہڑا ہونجھ کے چار چپھیر وچوں،
چھوٹے، وڈیاں پاپاں نوں ماردا اے ۔
بودھی-سنگی ورکت دا مان پائے،
دکھ، روگ، سنتاپ نواردا اے ۔
266-267
بھکھشو نہیں اوہ جو گزران دے لئی،
در در توں بھکھیا منگدا اے ۔
نہ ہی اوہ بھکھشو وکھم-دھرم اندر،
پھاہے اپنی جان جو ٹنگدا اے ۔
اصل وچ تاں جانیئے اوہی بھکھشو،
پنّ-پاپن دا سنگ تیاگدا جو ۔
گیانی ہوئے برہمچرج دا کرے پالن،
کردا آلسی نہ سدا جاگدا جو ۔
268-269
موڑھ، سکھنا گیان تے ودیا توں،
مون دھاریاں منی نہ ہو جائے ۔
پنڈت پکڑ انصاف دا دھرم-کنڈا،
تولن دوویں جہان کھلو جائے ۔
نالے اوہ گناہاں توں کرے طوبیٰ،
تول سچ دا تول وکھاؤندا اے ۔
ایسا تولا ہی اصل وچ منی ہندا،
اتے لوکاں توں منی کہاؤندا اے ۔
270
کوئی آدمی ہورناں پرانیاں نوں،
دندا دکھ جاں کٹدا ماردا جو ۔
اوہ تاں آریہ پرش نہ جائے گنیا،
مالک ہندا اجیہے کردار دا جو ۔
جو وی آدمی ہورناں پرانیاں نوں،
دندا دکھ نہ کٹدا ماردا اے ۔
اتم آریہ پرش اوہ جائے گنیا،
ہر اک آریہ آکھ ستکاردا اے ۔
271-272
شیل ورت آچرن تے نیم سنجم،
کرکے لکھ سمادھیاں لائے کے جی ۔
سوں کے سدا اکلیاں کنج گوشے،
ہتھ جوڑ خلوص جتائے کے جی ۔
"ہوئی مینوں نروان پراپتی اے"،
پھر وی ایوں وچار وچاریے نہ ۔
جنا چر نہ پاپاں دا نعش ہووے،
کدے بھکھشوآ ! حوصلہ ہاریئے نہ ۔
ادھیائے ویہواں
مگّ
مگّ وگّ وچ نروان دے مارگ دا ورنن ہے ۔
273-274
"اشٹ-مارگ" سریشٹ ہے ساریاں توں،
"چار-آرییا" سچ سریشٹ کہیئے ۔
دھرماں وچوں ویراگ دا دھرم ودھیا،
گیانی پرکھ منکھاں 'چوں سمجھ لئیے ۔
ایہو گیان دی شدھی لئی اک مارگ،
نہیں دوسرا ایس دے نال دا اے ۔
بھکھشو سجنو ! ایس دی شرن آؤ،
ایہی مایہ تے مارا نوں ٹالدا اے ۔
(اشٹ-مارگ=ٹھیک درشٹی، ٹھیک سنکلپ،
ٹھیک وچن، ٹھیک کرم، ٹھیک جیوکا، ٹھیک
پریتن، ٹھیک سمرتی اتے ٹھیک سمادھی؛
چار-آرییا سچ=دکھ ہے، دکھ دا کارن ہے،
دکھ دا انت ہے، دکھ ہرن دا اپائے ہے)
275-276
ہووے دکھاں کلیشاں دا انت سمجھو،
ایسے مارگ وچ تسیں پرویش کیتا ۔
مارگ نہیں ایہہ سولاں تے کنڈیاں دا،
اسے لئی میں سچ اپدیش کیتا ۔
"تتھا گت" اپدیش نے کرن والے،
زور تساں نے بھکھشوؤ مارنا ایں ۔
ایس مارگ تے تساں جد پیر دھریا،
مایہ مارنی دکھ نوارنا ایں ۔
277-278
"چھن-بھنگر دے مایہ سنکلپ سارے"،
جدوں تتّ گیانی پچھاندا اے ۔
اوہدے دکھ تے پاپ سبھ ہرے جاندے،
مارگ لبھدا پرم نروان دا اے ۔
نرا دکھ کلیش سنکلپ سارے،
جدوں تتّ گیانی پچھاندا اے ۔
اوس پرکھ سجان نوں ملے مکتی،
مارگ لبھدا پرم نروان دا اے ۔
279
جدوں راہیں گیان دے پئے سوجھی،
"چھایا روپ ایہہ وستواں ساریاں نے" ۔
سارے گن وی ایہناں دے ہن متھیا،
تنداں مایہ نے جویں پساریاں نے ۔
ڈیرہ دکھ کلیش دا اٹھ جائے،
راگ-مکت ہے اوہ انسان ہندا ۔
ایہی سکھ دا ہوئے سریشٹ مارگ،
ایہی اصل وچ پرم نروان ہندا ۔
280
اٹھ جاگنے دا جدوں ہوئے ویلا،
جہڑا آدمی اٹھدا جاگدا نہیں ۔
رشٹ پشٹ تے بلی جوان ہو کے،
آلس نیستی جہڑا تیاگدا نہیں ۔
لسا من، کمزور وچار جس دے،
ادم-ہین، جو چھال نہیں مار سکدا ۔
مارگ اوہ نروان دے کدے تر کے،
نہیں اپنے دکھ نوار سکدا ۔
281
مونہوں سوچ وچار کے گلّ کریئے،
سنجم نال سمبھالیئے من اپنا ۔
پاپ کرماں توں سدا سنکوچ کر کے،
صاف میل توں رکھیئے تن اپنا ۔
من، بچن تے کرم نے تنّ مارگ،
ایہناں تناں نوں سدا بہارنا جے ۔
ایوں دسیا بدھ نے جو مارگ،
اس نوں مننا اتے ستکارنا جے ۔
282
سرڑ نال جے یوگ ابھیاس کریئے،
ہردے وچ ہے گیان پرگاس ہندا ۔
جیکر یوگ ابھیاس نوں چھڈّ دیئیے،
پھیر گیان دا ستیاناس ہندا ۔
ناس اتے وکاس دے ایہہ مارگ،
کر دوہاں دی خوب سیان لئیے ۔
پھیر ایہناں تے اس طرحاں پیر دھریئے،
وکست اپنا کر گیان لئیے ۔
283
جنگل کٹیئے سارا ہی خواہشاں دا،
اک-اک درخت دا وڈھنا کی ۔
ایس جنگل توں ہندا ہے ڈر پیدا،
ایس جنگل نوں وڈھنوں چھڈنا کی ۔
کٹّ وڈھّ، اکھاڑ کے ون سارا،
مکت خواہشاں توں تسیں ہو جاؤ ۔
جہڑ ڈر سی آؤندا خواہشاں توں،
اوس ڈر توں سرخرو ہو جاؤ ۔
284
جنا چر وی پرش دے دل اندر،
رائی بھر رہندی ترشنا نعر دی اے ۔
ون کٹیاں، جویں اک رخ باقی،
ہوند-کامنا اوس دی ماردی اے ۔
جنا چر وی کسے دا من رکیا،
رہندا ماریا لالسا-بھنگدا اے ۔
اونا چر اوہ ایوں نربل ہندا،
بال ماتا دا دودھ جو چنگھدا اے ۔
285
سرد رتے جیکر "پھلّ کمللنی" دا،
پکڑ ہتھ دے نال بھرو لئیے ۔
اوسے طرحاں ہی آتم-سنیہ تائیں،
آپے اندروں باہر دھروہ لئیے ۔
کیول اوسے ہی مارگ دی گلّ کریئے،
جہڑا بدھ سنسار نوں دسیا اے ۔
ایسا بدھ جو گیا نروان مارگ،
اتے جائے اننت وچ وسیا اے ۔
286
'ایس سال برسات دی رتّ اندر،
میرا دل کردا ایتھے رہانگا میں ۔
آؤن والیاں سردیاں گرمیاں وچ،
جا کے امکے ستھان تے بہانگا میں' ۔
جہڑا کوئی وی سوچدا رہے اےداں،
کچا عقل دا موڑھ انسان ہندا ۔
آؤن والیاں وگھناں تے خطریاں دا،
بھورا بھر نہیں جس نوں گیان ہندا ۔
287-288
وشیاں وچ جو پرش غلطان ہووے،
دودھ، پتّ دا موہ جد پے جائے،
ہڑ روہڑدا جویں ہے پنڈ ستا،
موت اوہنوں گھسیٹ کے لے جائے ۔
ہوئے گھٹی تاں کوئی نہ بانہہ پھڑدا،
ٹلدی موت نہ جدوں وی آئی ہووے ۔
پتّ، پیو، ماتا، ساک-سین کوئی،
ناہیں آخری سمیں سہائی ہووے ۔
289
ہووے گھٹی تاں کوئی نہ بانہہ پھڑدا،
ٹلدی موت نہ جدوں وی آئی ہووے ۔
پتّ، پیو، ماتا، رشتے دار کوئی،
نہیں آخری وقت سہائی ہووے ۔
ایس امر حقیقت نوں کوئی پنڈت،
جس ویلے وی ویکھ پچھاندا اے ۔
بناں دیر لایاں شیلوان ہو کے،
کردا راہ اوہ صاف نروان دا اے ۔
ادھیائے اکیواں
پکنک
پکنک (فٹکل) وگّ وچ وبھنّ وشیاں بارے نیتک اپدیش دتے گئے ہن ۔
290-291
تھوڑھا سکھ تیاگیاں کدے جیکر،
باہلے سکھ دے ملن دی آس ہووے ۔
تھوڑھے سکھ نوں چھڈّ کے پاؤن باہلا،
اؤں پنڈتاں دا کارج راس ہووے ۔
دکھ دے کے کوئی جو ہورناں نوں،
رہندا آپ نوں سکھ دی آس کردا ۔
ویر بھاونا دی پھاہی پھسّ جائے،
اوہدا ویر ہی اوسدا ناس کردا ۔
292-293
جہڑے چنگے کرتبّ نوں چھڈّ بہندے،
اتے مندے کرتبّ نوں پالدے نے ۔
مارے ہوئے جو اس طرحاں غافلی دے،
ہندے اوہ گناہاں دے نال دے نے ۔
رکھن من دی میل نوں جو چیتے،
مندا کوئی کرتبّ جو نہیں کردے ۔
کرکے غافلی دور سچیت رہندے،
اوہناں پنڈتاں دے پاپ سدا ہردے ۔
294-295
مائی باپ جو ترشنا-ہنکارنا روپی،
کوئی موت دے گھاٹ اتار دیوے ۔
جڑھ-چیتن سدھانت، جو دو راجے،
سنے موہ تے روپ دے مار دیوے ۔
باگھ واشنا دا ایہناں نال پنجواں،
پنڈت جو وی اوس نوں کوہ جائے ۔
تر کے پرم-نروان دے راہ اتے،
مکت ساریاں دکھاں توں ہو جائے ۔
296-297
دنے رات جو بدھاں دا دھیان دھردے،
ایسے دھن وچ وقت لنگھاؤندے نے ۔
رہن جاگدے، دور اوہ غافلی توں،
سچے گوتم دے بھگت اکھواؤندے نے ۔
دنے رات جو دھرم دا دھیان دھر کے،
اسے دھن وچ وقت لنگھاؤندے نے ۔
رہن جاگدے، دور اوہ غافلی توں،
سچے گوتم دے شش کہاؤندے نے ۔
298-299
دنے رات جو "سنگھ" دا دھیان دھردے،
ایسے دھن وچ وقت لنگھاؤندے نے ۔
رہن جاگدے، دور اوہ غافلی توں،
سچے گوتم دے بھگت اکھواؤندے نے ۔
کانیانگتی دا نسدن جو دھیان دھردے،
ایس دھن وچ وقت لنگھاؤندے نے ۔
رہن جاگدے، دور اوہ غافلی توں،
سچے گوتم دے شش کہاؤندے نے ۔
300-301
دنے رات "اہنسا" دا دھیان کر کے،
ایس دھن وچ وقت لنگھاؤندے نے ۔
رہن جاگدے، دور اوہ غافلی توں،
سچے گوتم دے بھگت سداؤندے نے ۔
نس دن آپے نوں وسّ جو رہن کردے،
ایسے کار وچ وقت لنگھاؤندے نے ۔
جاگروک اوہ دور نے غافلی توں،
سچے گوتم دے شش کہاؤندے نے ۔
302
جہڑے گھر نہ رہن دے ہون قابل،
اوکھا اوہناں وچ کرن ہے واس ہندا ۔
چھڈّ جانا وی گھراں نوں بڑا مشکل،
اوکھا وچرنا وچ سنیاس ہندا ۔
اوکھا وسنا بڑا اپمان جر کے،
دکھ بہت سنسار دے راہیاں نوں ۔
بھٹکن مارگ سنسار دی تجے جہڑا،
کٹّ جائے اوہ دکھ دیاں پھاہیاں نوں ۔
303-304
شیلوان، شردھالو تے ساؤُ، سچا،
جہڑا نیکی دی کار کماؤندا اے ۔
اوس پرش دا جگّ تے جسّ ہووے،
عزت مان اوہ ہر تھاں پاؤندا اے ۔
برفاں ڈھکے پہاڑ ہمالیا جیوں،
چانن سنتاں دا دسے چپھیرے دے وچ ۔
نہیں نیڑیوں نظر اسنت آئے،
تیر چھڈیا جویں ہنیرے دے وچ ۔
305
رہے مست اکلیاں بیٹھ کے جو،
کدے بیٹھا اکلیاں اکدا نہیں ۔
اکو سیجے اکلیاں رہے سوندا،
کدے بھوندیاں پھردیاں تھکدا نہیں ۔
جہڑا ایوں اکانت دے وچ رہِ کے،
قابو اپنے آپ تے پاؤندا اے ۔
رہکے اوہنوں اکلے نوں وچ جنگل،
لتف زندگی دا ڈاڈھا آؤندا اے ۔
ادھیائے بائیواں
نری
نری (نرک) وگّ وچ منکھ نوں اجیہے پاپ کرماں توں خبردار کیتا گیا ہے ، جنہاں نال نرک دی پراپتی ہندی ہے ۔
306-307
سدھا نرک نوں جائے جو جھوٹھ بولے،
منکر ہون کرکے بے ایمان ہندے ۔
جائے وچ پرلوک دے نیچ-کرمی،
پے کے دوزخیں اک-سامان ہندے ۔
پیلے کپڑے گلاں وچ پائی پھردے،
سنجم ہین ادھرم دی کار کردے ۔
سدھے جان اوہ سڑدیاں وچ نرکاں،
کیتے پاپ ہی اوہناں نوں لے مردے ۔
308
سنجم ہین ہو کے دراچار کرکے،
کردا کمائی جو شہر اندر ۔
ایس پاپ دی کھٹی دے چول ہندے،
بجھے ہوئے سمجھو مارو زہر اندر ۔
ایہناں چولاں 'چوں پنیاں بندیاں جو،
کدے بھلّ نہ اوہناں نوں چکھیئے جی ۔
اوہدے نالوں تاں چنگا ہے لاٹ ورگا،
بھکھدا لہ-گولہ بھاویں بھکھیئے جی ۔
309
ہووے غافلی-ماریا پرش کوئی،
سنگ نعر بگانی دا بھالدا اے ۔
چار مندیاں گتیاں دا بنے بھاگی،
پاپی کوئی نہ اوس دے نال دا اے ۔
پلے اک تاں اوہدے گناہ پیندا،
کام اوس دی نیند نسانودا اے ۔
مٹی اوس دی پجّ پلیت تیجی،
چوتھے، نرک نوں اوہ سدھانودا اے ۔
310
مندا پھل ملدا، مٹی وکھ بلدی،
ماڑی گتی تقدیر منحوس ہندی ۔
پر-استری سہمی تے ڈری ہوئی توں،
خوشی ڈرے نوں گھٹّ محسوس ہندی ۔
اتوں راج دربار توں جرم کارن،
نال ڈنڈیاں سخت پٹائی ہندی ۔
اسے کر کے ہے کتھن سیانیاں دا،
پاپ روپ ہے نعر پرائی ہندی ۔
311-312
ڈھبّ نال سنبھال کے نہ لائیے،
سکا گھاہ وی ہتھ نوں پچھدا اے ۔
ٹھیک طرحاں نہ "سنگم" وچ رلے جہڑا،
اوہ نرک دا راہ ہی کچھدا اے ۔
ہووے کرم ستھلّ، ورت میل بھریا،
ہووے بناں اتشاہ دے برہمچاری ۔
گلاں تنے ہی جانیئیں کچیاں نے،
نہیں ہندیاں کدے وی لابھکاری ۔
313-314
دھارن دیو اوہنوں سرڑ حوصلے تھیں،
جیکر کوئی سنیاس نوں چانہودا اے ۔
ہووے ڈھلمٹھ-یقین جو سنیاسی،
پھردا ایویں اوہ کھیہہ اڈانودا اے ۔
اتم گلّ ہے پاپ دا نہ کرنا،
پاپی پاپ کر کے پچھوتاؤندا اے،
کارج سدا سریشٹ ہے پنّ کرنا،
کیونکہ کرن-ہارا سکھ پاؤندا اے ۔
315
جویں رکھیا دے پکھ توں بڑا تکڑا،
باہروں اندروں سیماں دا شہر ہندا ۔
تویں رکھیا آپے دی آپ کریئے،
اس 'چ ہوئے انگہلی تاں قہر ہندا ۔
اک چھن وی کوئی جے کھنجھ جائے،
لامبھے راہ توں کوہاں تے جا پئندا ۔
کمبھی نرک دے وچ اوہ جا ڈگے،
نال شوک دے رجھدا سدا رہندا ۔
316
جہڑی شرم نہ کرن دی گلّ ہووے،
جہڑے اوس توں ایویں شرمائی جاندے ۔
جہڑی شرم کرن والی جہڑی تھاں ہووے،
اوتھے ویچ کے شرم جو کھائی جاندے ۔
ایسے آدمی وہم تے بھرم کھادھے،
متھیا اوہناں دا نقطہ-نگاہ ہندا ۔
سدا اوہناں دی بڑی درگتی ہندی،
نہیں اوہناں لئی سکھ دا ساہ ہندا ۔
317
جہڑی ڈرن دی ذرا نہ گلّ ہووے،
اوتھے سمجھ کے ڈر جو ڈر جائے ۔
جہڑی تھاں اتوں آؤنا ڈر چاہیئے،
اوس تھاں تے ہو نڈر جاندے ۔
ایسے آدمی وہم تے بھرم کھادھے،
متھیا اوہناں دا نقطہ-نگاہ ہندا ۔
سدا اوہناں دی پجّ درگتی ہندی،
نہیں اوہناں لئی سکھ دا ساہ ہندا ۔
318
کوئی گلّ جو چاہیدی نہیں کرنی،
جہڑے سمجھدے اوس نوں کرن والی ۔
جہڑی گلّ پر کرن دے یوگ ہووے،
جو نہ سمجھدے اوس نوں کرن والی ۔
ایسے آدمی وہم تے بھرم پھاتھے،
متھیا اوہناں دا نقطہ-نگاہ ہندا ۔
سدا اوہناں دی پجّ درگتی ہووے،
نہیں اوہناں لئی سکھ دا ساہ ہندا ۔
319
جہڑی گلّ ہووے نہیں کرن والی،
جو جان جائے نہیں کرن والی ۔
جہڑی گلّ ہووے کیتی جان والی،
جو جان جائے ہیگی کرن والی ۔
ایسے آدمی دا بھرم دور ہویا،
ٹھیک اوس دا نقطہ-نگاہ ہندا ۔
اتم گتی دا بنے اوہ بشر بھاگی،
اوہنوں سکھ آنند اماہ ہندا ۔
ادھیائے تیئیواں
ناگ
ناگ (ہاتھی) وگّ وچ نندیا روپی بان سہِ کے وی ہاتھی وانگ ستھر تے اڈگّ رہن دی سکھیا دتی گئی ہے ۔
320
ہاتھی جنگ دے گرم میدان اندر،
فرقے ویری دے دلاں نوں گاہ کردا ۔
شوکن تیر کماناں چوں لکھ بھاویں،
رتی بھر نہیں اوہ پرواہ کردا ۔
اوسے طرحاں ہی گالیاں بول مندے ۔
سن کے ٹالدا اتے سہاردا ہے ۔
'گنتی باہلی زبان دے بھیڑیاں دی'،
اسے گلّ نوں سدا وچاردا ہے ۔
321
جہڑا کسے نے ہوئے سدھایا ہاتھی،
اوہی جاندا ہے فوجی کمان دے نال ۔
اوہدے اپر ہی راجا اسوار ہو کے،
چڑھدا جنگ نوں ہے شاہی شان دے نال ۔
اوسے طرحاں ہے شان اس آدمی دی،
کر اپنا آپ جو وسّ چھڈدا ۔
سن کے مندیاں بولاں تے گالیاں نوں،
غصہ نہیں کردا، سگوں ہسّ چھڈدا ۔
322
اوسے خچر نوں سمجھدے لوک ودھیا،
جس نوں کسے نے ٹھیک سدھایا ہووے ۔
اوسے گھوڑے دا پارکھو ملّ پاؤندے،
چنگی نسل دا جمیاں جایا ہووے ۔
وچ ہاتھیاں دے 'مہاں-ناگں' سوہے،
کوئی ہور ہاتھی اوہدی چال دا نہیں ۔
اوسے طرحاں ہی آپے نوں سادھیا جس،
اتم آدمی اوس دے نال دا نہیں ۔
323
پدوی پاؤنی نروان دی بڑی اوکھی،
کوئی ورلا ہی اوس نوں پا سکدا ۔
چڑھ کے اؤڑیاں، خچراں ہاتھیاں تے،
ایس منزل دے ولّ نہیں جا سکدا ۔
کیول سنجمی ہوئے تے کرے سنجم،
وس اپنے آپ نوں کر جائے ۔
ترے اوہ نروان دے راہ اپر،
منزل اپنی کر اوہ سر جائے ۔
324
کنچر 'دھن پالک' بڑے بل والا،
جہڑا فوجاں نوں مار بھجاؤندا اے ۔
اس نوں روکنا بڑا ہی ہوئے مشکل،
جدوں کام دے ویگ وچ آؤندا اے ۔
جیکر نوڑ کے اوس نوں سٹّ لئیے،
چول-چارے نوں منہ اوہ لاؤندا نہیں ۔
لتھے ہیروا ہاتھیاں ساتھیاں دا،
ہاتھی ون دی شان بھلاؤندا نہیں ۔
325
کنک کھا کے پھٹے ہوئے سور وانگر،
پیٹو بھیڑے ڈکار جو ماردا اے،
میٹ اکھیاں اونگھدا رہے جہڑا،
پاسے بسترے تے رہندا ماردا اے ۔
ہووے آدمی آلسی ایوں جو وی،
من اوس دا سوچن توں رہِ جائے ۔
کھہڑا چھڈدا نہیں ہے دکھ اوہدا،
جمن مرن دے گیڑ وچ پے جائے ۔
326
پہلاں اج توں ایہہ چنچل چتّ میرا،
رہندا اپنی مرضی نال بھٹکدا سی ۔
جدھر دل کردا، اودھر اڈّ جاندا،
کوئی موڑدا ایہنوں نہ ہٹکدا سی ۔
چنگی طرحاں میں کراں پر وسّ ایہنوں،
کرن دیاں نہ ایس نوں من آئی ۔
مست ہاتھی نوں سر تے جویں کنڈا،
دیوے وسّ توں باہر نہ جان رائی ۔
327
آلس جھاڑ کے سدا پرسنّ رہیئے،
ایس گلّ نوں کدے وساریئے نہ ۔
کریئے اپنے من دی نت راکھی،
ایہنوں چھڈّ کھلھا بازی ہاریئے نہ ۔
کوئی ہاتھی جیوں دلدل دے وچ پھسیا،
جسم اپنا زور نال پٹّ جائے،
اوس طرحاں ہی چاہیدا آدمی نوں،
زور مار کے پاپاں توں چھٹّ جائے ۔
328
ایسا کوئی ساتھی جیکر ملے تینوں،
کوٹ عقل دا اتے ہشیار ہووے ۔
چنگی زندگی بھوگدا خوشی رہندا،
نال ترن لئی تیرے تیار ہووے ۔
سارے وگھن اندیسڑے دور کر کے،
اوہدے نال توں قدم ملائی چلیں ۔
پوری سمجھ تے حوصلے نال بھکھشو،
اوہدے نال توں ساتھ نبھائی چلیں ۔
329
گجراج جیوں وناں دے وچ پھردا،
کھلھاں پوریاں پوریاں ماندا اے ۔
راج ہاریا جس طرحاں کوئی راجا،
پھردا جنگلاں دی کھیہہ چھاندا اے ۔
اوسے طرحاں ہی توں نشنگ ہو کے،
تینوں جیکراں نہ پاراوار ملدا،
تر پئیں اکلا سچیت ہو کے،
سیانا جے نہ راہ دا یار ملدا ۔
330
ہندا نہیں اننجانے دا ساتھ چنگا،
اوہ تاں کدے نہ پوریاں پاؤندا اے ۔
چنگا اوس توں ترن اکلیاں ہی،
ساتھ موڑھ دا راس نہ آؤندا اے ۔
کھلھا ، گھمدا جنگلی جویں ہاتھی،
چاہیئے گھمناں اوداں ہی لٹک دے نال ۔
کریئے پاپ نہ، سدا سچیت رہیئے،
تریئے پھیر بھاویں کلے مٹک دے نال ۔
331
کم پین اپر جہڑے بہڑدے نے،
متر لگدے بڑے ہی سکھدائی ۔
کارن سکھ دا صبر سنتوکھ ہندا،
کریئے ایس دے وچ نہ شکّ رائی ۔
سکھی پنّ رکھن موت آئی پچھوں،
جدوں وچ پرلوک دے واس ہندا ۔
اصل سکھ آنند ہے اوس ویلے،
جدوں سگل سنتاپ دا ناس ہندا ۔
332-333
کریئے سیوا جے اپنے ماپیاں دی،
گھر اپنے سکھ تد وسدا اے ۔
خوشی بڑی سنیاس دے وچ ہووے،
سکھ سدا نش-پاپ تے ہسدا اے ۔
بردھ ہو کے وی شیلوان رہنا،
شردھا ہوئے اڈول تاں سکھدائی ۔
سکھ دوے گیان-گرہن کرنا،
مکھ پاپ توں موڑنا سکھدائی ۔
ادھیائے چوبیواں
تنجہا
تنجہا (ترشنا) وگّ وچ ترشنا نوں جڑھوں اکھاڑ سٹن دا اپدیش دتا گیا ہے ۔
334
جہڑا غافلی کرے اخلاق ولوں،
ترشنا اوس نوں اؤں دبلدی اے ۔
امر ویل جیوں بیری دے رکھ اتے،
پاؤندی جڑھ تے پھیلدی ملدی اے ۔
اوہ آدمی اک توں تھاں دوجی،
رہندا، دوڑدا، بھٹکدا ڈولدا اے ۔
جویں سنگھنے جنگل دے وچ باندر،
بھڑک نسّ کے پھلاں نوں پھولدا اے ۔
335
کالے منہ والی بھیڑی نیچ ترشنا،
جدوں اپنی آئی تے آؤندی اے ۔
چمبڑ پھیل کے ایس سنسار اندر،
جس آدمی تے غلبہ پاؤندی اے ۔
کرن اوس تے سارے سنتاپ دھاوا،
اؤں دکھی اوہدا ساہ ساہ ہووے ۔
جویں رتّ برسات دی تڑھاں والا،
ہر پاسے ولّ اگیا گھاہ ہووے ۔
336
کالے منہ والی بھیڑی نیچ ترشنا،
ہندا بڑا اوکھا جس نوں مارنا ایں ۔
جہڑا ایس بلا تے پائے قابو،
اوہنے اپنا کاج سوارنا ایں ۔
اوہنوں فکر نہ کوئی سنسار اندر،
دکھ اس طرحاں لاگیوں ڈھلک جائے،
قول پھلّ دی پتی تے پین والا،
تبکا پانی دا جس طرحاں تلک جائے ۔
337
جہڑے چل کے آئے ہو تسیں ایتھے،
اک گلّ آکھاں جس تے جٹّ جاؤ ۔
جویں گھاہ نوں جڑھاں توں پٹدے نے،
تسیں مناں 'چوں ترشنا نوں پٹّ جاؤ ۔
ایہہ گلّ کلیان نروان دی اے،
پلے بنھنی چاہیدی دانیاں نوں ۔
توڑن دیو نہ مایہ نوں اؤں آپا،
وہن بھندا جائے جیوں کانیاں نوں ۔
338
کسے رکھ نوں چھانگیئے سو واری،
تنا، ڈاہنیاں دے سنے وڈھّ دئیے ۔
مڑکے جھٹّ ہی اوہ ہے پنگر آؤندا،
جیکر جڑھ زمین وچ چھڈّ دئیے ۔
اوسے طرحاں ہی سمجھیئے آدمی جو،
ترشنا جڑھاں توں کھچّ کے پٹدا نہیں ۔
مڑ مڑ لگدے روگ-سنتاپ اس نوں،
کھہڑا دکھاں توں اوسدا چھٹدا نہیں ۔
339-340
جیہدے چھتی سروت نے پئے وہندے،
ولّ سوہنیاں چیزاں پیاریاں دے ۔
ترشنا موہ نے اوس نوں روہڑ کھڑدے،
وچ کھولیاں، کھڈاں، کھواریاں دے ۔
ایہہ سارے سروت نے وحی جاندے،
امر ویل ہر پاسیوں پھٹدی اے ۔
جڑھاں پٹیئے اوہدیاں گیان دے نال،
تانہیؤں جان عذابِ توں چھٹدی اے ۔
341
کھارے ترشنا دے پیارے نے پرانیاں نوں،
بڑے من موہنے مٹھے لگدے نے ۔
جہڑے عیش دی بھال وچ پھرن بھؤندے،
ایہہ اوہناں نوں پھاہندے ٹھگدے نے ۔
ایسے ترشنا دے چکر وچ جو پھاتھے،
جاندے رڑھی اوہ ذرا نہ تھمدے نے ۔
دکھ جگّ دا اوہناں نوں ماردا اے،
وار وار اوہ ونسدے جمدے نے ۔
342-343
لگے ویکھ کے پچھے شکاریاں نوں،
سیہا دوڑدا ہے جویں زور دے نال ۔
اوسے طرحاں ہی ترشنا دے مگر پرانی،
پھردا نسدا زور تے شور دے نال ۔
اوہ جکڑیا من دے بندھناں وچ،
سدا دکھ ہی دکھ اٹھائی جاوے ۔
اسے لئی ہی بھکھشو نوں چاہیدا ہے،
دور ترشنا نوں منوں ہٹائی جاوے ۔
344
جہڑا آدمی توڑ کے بندھناں نوں،
دھارن خوشی دے نال سنیاس کردا ۔
اوہ موہ سنسار دا تیاگ دندا،
وچ جنگلاں دے جا کے واس کردا ۔
جیکر پھیر وی چھڈّ کے جنگلاں نوں،
اوہ ولّ سنسار دے آؤندا اے ۔
سمجھو اوہ تاں پھاہی توں مکت ہو کے،
پھیر پھاہی وچ دھون پھساؤندا اے ۔
345
بنے ہون سنکڑے دے رسیاں دے،
بندھن ہون بھاویں لوہے لکڑی دے ۔
پنڈت اوہناں نوں کدے نہ کہن پکے،
سگوں سمجھدے تار نے مکڑی دے ۔
جڑے موتیاں نال جو کنڈلاں نوں،
اتے وہٹیاں پتراں پیاردے نے ۔
اوس موہ پیار نوں کہن پنڈت،
بندھن ایہی تاں اصل وچ سار دے نے ۔
346
مایہ موہ تے دھن دے بندھناں نوں،
پکا بہت ہی پنڈت بکھاندے نے ۔
پیڈے، چھلیئے تے ہیٹھ نوں دھوہن والے،
لچھن ایہناں دے خوب پچھاندے نے ۔
توڑ بھنّ کے ایہو جہے بندھناں نوں،
پنڈت لوک آزادیاں ماندے نے ۔
جھنجٹ-کامٹ دے سبھ تیاگ دندے،
پیندے تر اوہ راہ نروان دے نے ۔
347
ترشنا مایہ دے وچ غلطان جہڑے،
اؤں ڈگدے اپنی جھال اندر ۔
جویں مکڑی گھات وچ ہوئی بیٹھی،
جاندی پھس ہے اپنے جال اندر ۔
سوجھی آئے تاں توڑ کے بندھناں نوں،
پنڈت جال تائیں تار تار کردے ۔
ترشنا، دکھ تے بھکھ توں پاؤن مکتی،
بیڑے اپنے بھوجلوں پار کردے ۔
348
کوئی چاہے جو ایس سنسار اندر،
دکھ روگ دے ساگر نوں پار کرنا ۔
اوس نوں چاہیدا پنجاں "سکندھاں" دے نال،
کدے بھلّ وی نہیں پیار کرنا ۔
بھرم بھوت، بھوکھ دے تیاگ دیوے،
ہالہ سال دے وی سنسے ہرے سارے ۔
جمن-مرنن دا اوس دا گیڑ مکے،
وہن اوہ نروان دے ترے سرے ۔
349
تیبر موہ تڑپھاؤندا رہے ہر دم،
جیہنوں سنسیاں کوہ نڈھال کیتا ۔
کام-واشنا سندرتا بھالدا جو،
جسنے تیاگ دا رتا نہیں خیال کیتا ۔
وار وار اس تے وار کرے ترشنا،
مگر پے کے بڑا گھرکاؤندی اے ۔
اؤں اوہدیاں موہ دے بندھناں نوں،
رہندی ہور مضبوط بناؤندی اے ۔
350
بھلا آدمی ہو سچیت جہڑا،
وچوں بھرم سندیہ نوں ماردا اے ۔
مکھ بھوگ ولاس توں موڑ لیندا،
پلہ پکڑ لیندا سداچار دا اے ۔
اوہ توڑ کے مایہ دے سنگلاں نوں،
پیج اپنی آپ سواردا اے ۔
ترشنا کام نوں جڑھاں توں پٹّ چھڈے،
سارے اپنے دکھ نواردا اے ۔
351
پورن جس نے مراتبا پا لیا اے،
جس نوں موہ دا بھے ویاپدا نہیں ۔
جس نے ترشنا نوں جڑھاں توں پٹیا ہے،
دھبہ لگیا دامن تے پاپ دا نہیں ۔
اوس پرکھ نے ایس سنسار اندر،
دکھ روگ دے تیراں نوں کٹیا اے ۔
بندھن اوس دے سبھ خلاص ہو گئے،
مرنا جمنا اوس دا مکیا اے ۔
352
جیہنے ترشنا توں گیل چھڈا لئی اے،
عیش-سمپتی نوں جپھا ماردا نہیں ۔
بھاشا، کاوَ دے وچ نپن جہڑا،
ایویں پھوکیاں یکڑاں ماردا نہیں ۔
بدھ-وانی دا بودھ وی رکھدا ہے،
اکھر جوڑنا توڑنا جاندا اے ۔
مرنا جمنا اوس دا ختم ہویا،
گیانی پرکھ اوہ تارو نروان دا اے ۔
353
میں موہ تے مایہ نوں جتیا ہے،
میں سبھ حقیقتاں جاندا ہاں ۔
میں جھاڑیا ساریاں لچھناں نوں،
پورن تیاگ اوستھا نوں ماندا ہاں ۔
ترشنا ناس کرکے مکت ہو گیا ہاں،
کوئی کھچّ نہ پاؤندی چاہ مینوں ۔
کہڑے گورو دی کسے نوں دسّ پاواں،
ملیا اپنے آپ ہے راہ مینوں ۔
354
جے کر دھرم دا کوئی اپدیش کردا،
اوہ دان تاں دانا-سر-دان ہندا ۔
کرے دھرم دے رس دی ریس جہڑا،
سبھناں رساں 'چوں اوہ پردھان ہندا ۔
جہڑے لوک نے دھرم دے نال رتے،
کدھرے ہور رتے اوہناں نال دے نہیں ۔
ترشنا پٹّ کے جڑھاں توں ناس کریئے،
دکھ کدے پھر سر اٹھالدے نہیں ۔
355
پرلے پار نوں جان دی سوچدا نہیں،
نہ ہی اوس دے لئی پریاس کردا ۔
مندی متّ والے ایسے آدمی دا،
کام، بھوگ، ولاس ہے ناس کردا ۔
ترشنا بھوگ دے وچ غلطان ہو کے،
نہیں نیکی دی کار وچاردا اے ۔
کھے اپنا کرے دربدھّ اےداں،
جویں اوہ پرایاں نوں ماردا اے ۔
356
جویں کھیتاں وچ گھاہ بگھاٹ ہووے،
پائیے بیج تاں ذرا وی اگدا نہیں ۔
اوسے طرحاں ہی سدا تباہ کردا،
موہ کدے منکھ نوں پگدا نہیں ۔
ایسے واسطے سچ دی گلّ سمجھو،
موہ مایہ نوں تجے انسان جہڑا ۔
مہانپھل اوش ہی ملے اس توں،
ایسے آدمی نوں کریئے دان جہڑا ۔
357
جویں کھیتاں وچ گھاہ بگھاٹ ہووے،
جنس کوئی وی اوس وچ اگدی نہیں ۔
اوسے طرحاں ہی سدا تباہ کردی،
نفرت کدے منکھ نوں پگدی نہیں ۔
ایسے واسطے سچ دی گلّ سمجھو،
دلوں ایرکھا تجے انسان جہڑا ۔
مہانپھل اوش ہی ملے اس توں،
ایسے آدمی نوں کریئے دان جہڑا ۔
358
جویں کھیتاں وچ گھاہ بگھاٹ ہووے،
بیج پائیے تاں ذرا وی اگدا نہیں ۔
اوسے طرحاں ہی سدا تباہ کردا،
بھرم کدے منکھ نوں پگدا نہیں ۔
ایسے واسطے سچ دی گلّ سمجھو،
دیوے بھرم نوں تج انسان جہڑا ۔
مہانپھل اوش ہی ملے اس توں،
ایسے آدمی نوں کریئے دان جہڑا ۔
359
جویں کھیتاں وچ گھاہ بگھاٹ ہووے،
جنس کوئی وی اوس وچ اگدی نہیں ۔
اوسے طرحاں ہی سدا تباہ کردی،
ترشنا کدے منکھ نوں پگدی نہیں ۔
ایسے واسطے سچ دی گلّ سمجھو،
ترشنا چاہ نوں تجے انسان جہڑا ۔
مہانپھل اوش ہی ملے اس توں،
ایسے آدمی نوں کریئے دان جہڑا ۔
ادھیائے پنجھیواں
بھکھو
بھکھو وگّ وچ بھکھوآں لئی نیتک اپدیش دتے گئے ہن ۔
360-361
سنگھن، سنن دے وچ جو کرے سنجم،
رہے اوہ نہ کدے نقصان دے وچ ۔
سنجم ٹھیک ہندا کرنا اکھیاں دا،
سنجم ٹھیک ہے کرن زبان دے وچ ۔
من، بچن تے کرم وچ رکھ سنجم،
سبھناں اندریاں نوں وسّ کر جائے ۔
بھکھشو اوہ تاں سمجھیئے مکت ہویا،
ساگر دکھ کلیش دا تر جائے ۔
362
کرے ہتھ دی کار دے وچ سنجم،
پیر-چال وی سنجم دے نال چلے ۔
سنجم والیاں وچ سر-کڈھ ہووے،
سنجم ہووے زبان دا جس پلے ۔
جس دی سوچ ادھیاتم تے ٹکی رہندی،
دھیان-مگنن سمادھیاں لاؤندا اے ۔
رکھ صبر سنتوکھ ایکانت واسی،
بھکھشو جگّ وچ اوہی کہاؤندا اے ۔
363
رہندا منتراں دا جہڑا جاپ کردا،
سنجم جو زبان دا رکھدا اے ۔
آکڑ خان تے بول دا نہیں بھیڑا،
بھکھشو اوس نوں منیئیں لکھ دا اے ۔
دھرم، ارتھ، پرمارتھ دے رستیاں نوں،
ایسا بھکھشو ہی سدا رشناؤندا اے ۔
گھلیاں مسریاں اوہدے وکھیاناں دے وچ،
مندا بول نہ جیبھ تے آؤندا اے ۔
364
رہے دھرم دے راہ تے جو تریا،
نسچا دھرم دے راہ وچ جو رکھدا اے ۔
دنے رات جو دھرم دا کرے چنتن،
جہڑا دھرم اپدیش دے پکھ دا اے ۔
ایسا بھکھشو دھرماتما جو ہووے،
مہما اوس دی اپر اپار ہندی ۔
دکھ، ذرا، نہ اوس نوں موت آئے،
اوہدی زندگی دھرم ساکار ہندی ۔
365
جھولی اپنی وچ جو لابھ آئے،
مندا اوس نوں کدے وی جانیئے نہ ۔
لابھ پجدا ویکھ کے ہورناں نوں،
سڑیئے بھنڈیئے کسے نوں رانیئے نہ ۔
بھکھشو جو وی ایرکھا لبّ کارن،
ہڑپن مال پرائے نوں چانہودا اے ۔
اوہدا چتّ اکاگر نہیں ہو سکدا،
وار وار اوہ بھٹکدا جانودا اے ۔
366
بھاویں رتا ماسہ ہوئے لابھ پجا،
جہڑا اوس نوں اپنا جاندا اے ۔
نفرت نال نہ اوس نوں کہے مندا،
نہ ہی جھوردا، بھنڈدا، راندا اے ۔
ایسے بھکھشو دی دیوتے کرن اپما،
اوہنوں آکھدے شدھ آچار والا ۔
سدا آلس ہے نسدا دور اس توں،
ہندا جو ہے سچے وہار والا ۔
367-368
جس نوں جگّ دے نال نہ موہ ممتا،
کسے چیز دی نہیں پرواہ کردا ۔
اصل بھکھشو ہے جو "ان ہندیاں" تے،
نال غم دے نہیں ٹھنڈے ساہ بھردا ۔
بھکھشو بدھ-اپدیش نوں مندا جو،
سچا متراں وانگ وہار دا اے ۔
اوہو شانتی مہاں آنند مانے،
جو ماڑے سنسکاراں نوں ماردا اے ۔
369
بھکھشو پیاریا بیڑی نوں کراں خالی،
اس نوں ٹھیلھنا ہوئے آسان تینوں ۔
موہ، مایہ تے ایرکھا چھڈّ پہلاں،
پھیر ملیگا پد نروان تینوں ۔
آکڑ، روپ، اگیان، ابھیمان تائیں،
سنے موہ دے پنجاں نوں چھیکیئے جی ۔
تمھاں، حرص ہوا دے بندیاں نوں،
سدا دور توں ہی متھا ٹیکیئے جی ۔
370
ورت، نیم تے بھوگاں دا موہ جہڑا،
نیڑے اوس دے کدے وی ڈھکیئے نہ ۔
دئیے تج سندیہ تے بھرم تائیں،
من وچ بدلے دی بھاونا چکیئے نہ ۔
شردھا، شکتی، دھیان، گیان، سمرن،
ایہناں پنجاں دی اچھیا جو کردا ۔
پنجے موہ جو کر لئے وسّ بھکھشو،
بھوَ-ساگریں لہراں نوں اوہ تردا ۔
371
چھڈّ غافلی، دھیان لگا بھکھشو،
چتّ وشے وکاراں توں موڑنا ایں ۔
وسّ بھوگ ولاس دے نہیں پینا،
مایہ موہ، جنجال نوں توڑنا ایں ۔
کرکے غافلی، لوہے دا گرم گولہ،
جیکر سنگھ دے وچ لنگھائینگا توں ۔
"ہائے دکھ ہویا، لوکو سڑ گیا میں"،
حالَ پاہریا تے بہڑی پائینگا توں ۔
372
اوس پرش نے دھیان لگاؤنا کی،
جہڑا سکھنا ہوئے گیان باجھوں ۔
کدے گیان نہ کسے دے پئے پلے،
لائے گئے اڈول دھیان باجھوں ۔
جہڑے آدمی ایس جہان اندر،
دھیان لا گیان نوں بجھیا اے ۔
ایس گلّ وچ شکّ نہ رائی ماتر،
نیڑے اوہ نروان دے پجیا اے ۔
373-374
شانت چتّ والا کوئی جدوں بھکھشو،
جائے وچ ایکانت دے واس کردا ۔
سچے دھرم دا اوس نوں ہوئے درشن،
جہڑا من آنند پرگاس کردا ۔
جہڑا پنجاں سکندھاں دی اتپتی نوں،
سنے ہندے وناش وچاردا اے ۔
اوہ گیانیاں وانگ پرسنّ ہو کے،
امیوں eس نال کالجا ٹھاردا اے ۔
375
ہندا بھکھشو گیانی دا فرض پہلا،
قابو پاؤنا اپنے نفس اتے ۔
سچا اپنا چجّ آچار کرنا،
کنڈا رکھنا سدا ہی ہوس اتے ۔
کرکے صبر سنتوکھ اٹنک رہنا،
مکتی مارگوں کدے نہ اکنا ایں ۔
نہیں آلسی، نیک کمائی والے،
ایسے متراں دے نیڑے ڈھکنا ایں ۔
376-377
کرو گلّ ستکار دے نال مٹھی،
سچا اپنا سدا آچار کریئے ۔
ایسے طرحاں ہی پرم آنند پائیے،
ساگر دکھ تے روگ دا پار کریئے ۔
جویں ویکھیئے پھلاں مرجھایاں نوں،
جھٹّ ویل چمبیلی دی جھاڑدی اے ۔
اوسے طرحاں ہی بھکھشو دی سوچ سچی،
موہ اتے دویش نوں ساڑدی اے ۔
378
جھرے بولاں 'چوں شانت-پھہار جس دے،
اتے سادھیا شانت سریر ہووے ۔
کھلل نہیں وچاراں وچ پین دیوے،
بھریا شانتی وچ امیر ہووے ۔
بندھن جو سنسار دے توڑ جائے،
لوبھ جس دا من بھرماؤندا نہیں ۔
پورن شانت-بھکھشو اوسے نوں آکھدے نے،
اوہدی پدوی نوں پجیا جاؤندا نہیں ۔
379-380
لئے آپے توں آپ پریرنا جو،
اپنے آپے وچ جھاتیاں ماردا اے ۔
راکھا اپنا آپ جو ہوئے بھکھشو،
اوہی خوشی وچ سماں گزاردا اے ۔
آپ اپنے آپ دا ہوئے سوامی،
آپا آپے نوں آپ ہی جاندا اے ۔
اؤں آپے نوں سودھیئے جویں تاجر،
سندر گھوڑے دی رگ پچھاندا اے ۔
381-382
جہڑا بدھ بھگوان دی سکھیا نوں،
ہردے خوشی دے نال سماؤندا اے ۔
اوس بھکھشو دی بھٹکنا مکّ جائے،
اوہ شانتی دی پدوی پاؤندا اے ۔
بھکھشو جو جوانی دی عمر اندر،
ہردے بدھ-اپدیش نوں دھاردا اے ۔
چند نکل کے جس طرحاں بدلاں 'چوں،
چانن دھرت دے اتے کھلاردا اے ۔
ادھیائے چھبیواں
براہمن
براہمن وگّ اصلی براہمن دی ویاکھیا کردا ہے ۔
383
ترشنا روپ سروت نوں لا مندا،
براہمن ! جاگنا تے بل دھارنا ایں ۔
من بھاؤندیاں جو وی کامناواں،
اوہناں تائیں بھجاؤنا مارنا ایں ۔
مندی بھاونا دے سنسکار جہڑے،
جیکر کھے کردا براہمن ! جائینگا توں ۔
ایہہ گلّ ہے پتھر تے لیک ورگی،
نراکار نروان نوں پائینگا توں ۔
384
تردا دھرم دے مارگ تے جو پنڈت،
"چتّ-بھاونا" دا سنجم کری جائے ۔
لہراں ماردا ساگر نہ روک سکدا،
اوہ پارلے کنڈھے ول تری جائے ۔
جس پنڈت پراکرمی نے اس طرحاں دا،
بھید تتّ تے ستّ دا پا لیا اے ۔
سارے بندھن ہی اوس دے دور ہو گئے،
گلوں اوس نے پھاہی نوں لاہ لیا اے ۔
385
اکھ، کنّ تے نکّ نہ جیبھ جس دی،
کایا من آئی نہیں پار جس دا ۔
روپ، شبد، سپرش نہ دھرم جیہدے،
رس گندھ نے نہیں اپار جس دا ۔
میں، میری نوں ماریا جس ہووے،
قابو اپنے آپ تے پائیگا جو ۔
اوہنوں براہمن کہاؤن دا حق پورا،
جگت جال توں مکت ہو جائیگا جو ۔
386
جیہدا پاک گناہ توں ہوئے دامن،
سوہنا اپنا فرض نبھاؤندا اے ۔
من کنگو دے وانگراں صاف رکھے،
سدا جو دھیان لگاؤندا اے ۔
جیہدی واسنا بھڑکنا مکّ گئی،
اک تھاں جن چتّ ٹکا لیا اے ۔
اسے آدمی نوں براہمن آکھدا ہاں،
اوہنے پد نروان نوں پا لیا اے ۔
387
تیز سورج دا لشکدا دن ویلے،
راتیں چند پرکاش کھلاردا اے ۔
چمک سشتراں نال ہے سورمے دی،
براہمن دھیان اندر ڈلھکاں ماردا اے ۔
آلس دور کرکے بدھ جاگیا جو،
تیز اوس دا ہور پرکار دا اے ۔
اوہ تاں نور دا ہوئے اکھٹّ سوماں،
دنے رات ہی پیا لشکاردا اے ۔
388
براہمن آکھدے نے اوس آدمی نوں،
سگلی پاپاں دی میل نوں دھو لیا جس ۔
ہویا اصل سنیاس دا دھارنی اوہ،
من 'سنگھ' دے وچ پرو لیا جس ۔
جس نے اپنے چتّ نوں صاف کیتا،
وچوں مار بریائیاں نوں کڈھیا اے ۔
اوہنوں ایس کارن بھکھشو آکھدے نے،
جیہنے موہ سنسار دا چھڈیا اے ۔
389-390
مندا براہمن دا اگیوں کوپ کرنا،
ماڑی گلّ براہمن تے وار ہووے ۔
کرے براہمن تے وار دھرگ اوہنوں،
کوپے براہمن تاں لکھ دھکار ہووے ۔
ایہہ براہمن دی تھوڑھی پراپتی نہیں،
جہڑا موہ تے مایہ نوں مار لیندا ۔
ہوڑ، موڑ کے ہنسا توں ہتھ اپنا،
بھکھ میٹ لیندا ہردا ٹھار لیندا ۔
391-392
من، بچن تے اپنے کرم راہیں،
کدے جو ناہیں کوئی پاپ کردا ۔
اوسے تائیں براہمن میں مندا ہاں،
ایہناں تناں نوں وسّ جو آپ کردا ۔
جس کولوں وی بدھ-اپدیش لے کے،
کوئی اپنا آپ سنواردا اے ۔
اوہنوں چاہیدا اوہدا سنمان کرنا،
براہمن 'اگنی' نوں جویں ستکاردا اے ۔
393-394
جٹا، جنم تے گوت دے نال سمجھو،
کوئی آدمی براہمن نہ ہو جائے ۔
براہمن اوہ ہے سچ دا دھارنی ہو،
پہرے دھرم دے جہڑا کھلو جائے ۔
اوئے مورکھا ! جٹاں وچ کی دھریا ؟
مرگ-چھالاگ نوں دسّ ہنڈھاونا کی ؟
تیرے اندر تاں گدڑ دا واس ہویا،
کلا، ریشمی باہر دکھاونا کی ؟
395-396
سکا پنجر تے ناڑیاں دسدیاں نے،
رکھے چیتھڑے وی جے گل پائی ۔
براہمن آکھیئے اوس 'نویکلے' نوں،
بیٹھا جنگلاں وچ جو دھیان لائی ۔
جہڑا ماں دی ککھّ دا ہوئے جایا،
بڑا اوہ دھن وان مغرور ہووے ۔
میں تاں براہمن پر اوس نوں مندا ہاں،
جہڑا تیاگی تے موہ توں دور ہووے ۔
397-398
جس نے کٹیا ساریاں بیڑیاں نوں،
جس نوں ترشنا دا ڈر ڈراؤندا نہیں ۔
اوس سنجمی نوں براہمن آکھدا ہاں،
جہڑا موہ وچ چتّ پھساؤندا نہیں ۔
بھنّ توڑیا کرودھ دے سنگلاں نوں،
جھبو واسنا دا ہووے لاہیا جس ۔
اوس بدھ تائیں براہمن مندا ہاں،
جولا گلوں اگیان دا لاہیا جس ۔
399-400
جہڑا آدمی چتّ نہ کرے میلا،
قید، گالیاں، پھانسیاں صحیح جائے ۔
کھما-بلما اوہدا تکڑی فوج جیڈا،
میرا من اس نوں براہمن کہی جائے ۔
سیل سنجمی ہوئے تے نت-نیمی،
سنے بدھ-وانی کرودھ نہیں کردا ۔
اوس آدمی نوں براہمن آکھدا ہاں،
انتم-دیہم دھاری جہڑا نہیں مردا ۔
401-402
دانہ سرہوں دا سوئی دی نوک اتے،
جویں دھردیاں سار ہی ڈھیہہ جائے ۔
قطرہ پانی دا کنول دے پتیاں تے،
جھٹّ تلک جائے، تھلے وہِ جائے ۔
اوسے طرحاں ہی کام دے بھوگ کولوں،
رہِ کے دور جو بوجھ اتار لیندا ۔
ایسے سنجمی نوں براہمن آکھدا ہاں،
پا جہڑا ہے دکھ دی سار لیندا ۔
403-404
ایسا آدمی گوڑھ گیان والا،
جہڑا راہ-کراہ نوں جاندا اے ۔
میں تاں اسے نوں ہی براہمن آکھدا ہاں،
پایا مرتبہ جس نروان دا اے ۔
جہڑا وچ سنسار دے نہیں پھاتھا،
کھچت ہو رہا وچ سنیاس ناہیں ۔
براہمن آکھدا اوس نتھاویں نوں میں،
جس نوں اچھیا، واسنا، آس ناہیں ۔
405-406
جس نے لاٹھی نوں رکھ کے اک پاسے،
مکھ اپنا ہنسا توں پھیریا اے ۔
نہ ہی ماریا کسے نوں آپ اوہنے،
نہ ہی مارن دے لئی پریریا اے ۔
جہڑا نہیں ورودھی ورودھیاں دا،
اگے لاٹھیاں، ہتھ جو چکدا نہیں ۔
میں تاں براہمن ہی اوس نوں آکھدا ہاں،
پاؤندا منگتے نوں واسطہ ٹکّ دا نہیں ۔
407-408
دانہ سرہوں دا سوئی دی نوک اتے،
جویں دھردیاں سار ہی گر جائے ۔
براہمن اوہ ہے جس دے چتّ وچوں،
موہ، ویر، پاکھنڈ سبھ کر جائے ۔
اوہ وی براہمن اکھواؤن دا حق رکھے،
جہڑا سچ دے سخن الاؤندا اے ۔
سدا سارتھ تے کم دی گلّ کردا،
پھکا بول نہ دل دکھاؤندا اے ۔
409-410
چھوٹی لمی جاں شبھ اشبھ ہووے،
بھاویں ہوئے ہولی بھاویں ہوئے بھاری ۔
بنا دتیاں چیز جو نہیں لیندا،
اوہی براہمن کہاؤن دا ادھیکاری ۔
نہیں لوک-پرلوک دی چاہ جس نوں،
جہڑا کسے دا آسرا تکدا نہیں ۔
ایسے سنجمی پرش نوں سچ جانوں،
براہمن آکھدا کدے میں تھکدا نہیں ۔
411-412
مکت ہویا جو ترشنا تے اچھیا توں،
سنسے وچ نہ چتّ پھساؤندا اے ۔
ایسے میں گیانی نوں کہاں براہمن،
ڈیک امرت-نروانت دی لاؤندا اے ۔
پنّ-پاپن دی پھاہی توں پار ہویا،
بناں میل تے پاپ سنتاپ جہڑا ۔
اوس پرش تائیں براہمن آکھدا ہاں،
ہوئے پاک-پوتّ نشپاپ جہڑا ۔
413-414
ایسے آدمی نوں براہمن آکھدا ہاں،
جنم جنم دی جو ترشنا ماردا اے ۔
نرمل، صاف، سوچھ جو چند وانگوں،
بناں داغ جو چانن کھلاردا اے ۔
دھیان مگن سنتوکھی نوں کہاں براہمن،
پرلے پار جو شانت ہو تر گیا اے ۔
جمن مرن دے گیڑ وچ پاؤن والے،
سنسے، موہ تائیں سر کر گیا اے ۔
415-416
براہمن میں تاں اوس نوں آکھدا ہاں،
جیہنے ترشنا دے سومے دا ناس کیتا ۔
سارے بھوگ ولاس تیاگ دتے،
دھارن خوشی دے نال سنیاس کیتا ۔
براہمن اوسے ہی پرش نوں آکھدا ہاں،
ترشنا جس دی دا سوما سکیا اے ۔
گھر چھڈّ جو جنگلاں وچ بھؤندا،
لیکھا جنم تے مرن دا مکیا اے ۔
417-418
مانس جنم جنجال نوں کٹّ جہڑا،
دیوی بندھناں نوں پچھے چھوڑ جائے ۔
اوس آدمی نوں میں تاں کہاں براہمن،
سگلے جال جنجال جو توڑ جائے ۔
تج "موہ-نرموہ" نوں شانت ہووے،
سرب لوک وجئیّ بلوان جہڑا ۔
بلا شکّ میں اوس نوں کہاں براہمن،
ہووے بناں-کلیشں انسان جہڑا ۔
419-420
جمن-مرنن جو جاندا پرانیاں دا،
سندر-گتیدر نوں جس نے پا لیا اے ۔
جیہنے موہ نوں اس طرحاں کوہ لیا،
اوس بدھ نے براہمن اکھوا لیا اے ۔
مانس، دیوَ، گندھرب نہ جان سکدے،
گتی اوس دی اپر-اپار ہووے ۔
اوس نہ-کلنک نوں کہاں براہمن،
جس دا سدا ہی مان ستکار ہووے ۔
421-422
نہیں بھوت، بھوکھ دا فکر کردا،
ہر حالَ اندر کھڑے رنگ جہڑا ۔
میں تاں اوس نوں ہی براہمن آکھدا ہاں،
دان لئے نہ ننگ ملنگ جہڑا ۔
مہانرشی تے سورما، سرب-جیتو،
ہووے بدھ، اڈول، بلوان جہڑا،
بلا شکّ میں اوس نوں کہاں براہمن،
گنونت، ودوان انسان جہڑا ۔
423
پچھلا جنم جو اپنا جاندا اے،
نرک-سرگ تے جھاتیاں مار آیا ۔
پنر-جنمر جنجال جس کٹیا اے،
جو وی تتّ دی سمجھکے سار آیا ۔
جو سدا سچیت تے جاگدا ہے،
کارج کر چکیا جو وی کرن والا ۔
ایسے گہر گمبھیر نوں کہاں براہمن،
ساگر جو نروان دا ترن والا ۔
| |
Gautama Buddha ( 563 BCE to 483 BCE) is also known as Sidhartha, Shakyamuni and Mahatama Buddha. He was born in Lumbini near Kapilvastu. His father was King Suddhodana , leader of the Shakya clan. His mother was Queen Maya. He left his family to find the solution of the problems and pains of humanity.