ਜੁੱਸੇ ਮੇਲ ਕੇ ਬੰਨ੍ਹ ਤੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਜਾਂਦੇ ਨਹੀਂ । ਨਾਲ ਹਵਾਵਾਂ ਹੜ੍ਹ ਤੇ ਥੰਮੇ ਜਾਂਦੇ ਨਹੀਂ । ਅੱਧੀ ਰਾਤੀਂ ਹੌਕੇ ਭਰ ਭਰ ਰੋਨਾਂ ਏਂ, ਚਸਕੇ ਤੇ ਫਿਰ ਵੰਨ-ਸਵੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਨਹੀਂ । ਨਵੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਧਰਤੀ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨੇ, ਗੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਪਰ ਸੰਮੇ ਜਾਂਦੇ ਨਹੀਂ । ਸ਼ਿਅਰ ਜੇ ਸੁਣ ਕੇ ਦਿਲ ਦੀ ਤਾਕੀ ਖੁੱਲੇ੍ਹ ਨਾ, ਸਾਥੋਂ ਤੇ ਫਿਰ ਬੂਹੇ ਭੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਨਹੀਂ । ਜੇ ਕੋਈ ਗਿੱਦੜ ਸਿੰਗੀ ਹੈ ਤੇ ਕੱਢ 'ਅੱਬਾਸ', ਖ਼ਾਲੀ ਅੱਖਰ ਏਥੇ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਨਹੀਂ ।

ਹੰਝੂਆਂ ਹੱਥ ਦੋਸ਼ਾਖ਼ਾ ਅੱਖਾਂ ਮੇਰੀਆਂ ਨੇ । ਮੈਂ ਵੀ ਗ਼ਮ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨਿੱਤ ਖਲੇਰੀਆਂ ਨੇ । ਪੱਗਾਂ ਛੱਡੋ ਆਪਣੇ ਜੁੱਸੇ ਸਾਂਭ ਲਵੋ, ਆਲ-ਦਵਾਲੇ ਚੱਲੀਆਂ ਲਾਲ ਹਨੇਰੀਆਂ ਨੇ । ਬੇਰ ਆਵਣ 'ਤੇ ਭਾਵੇਂ ਪੰਛੀ ਟੁਕ ਜਾਵਣ, ਅਜੇ ਤੇ ਸੂਲੋ-ਸੂਲ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਬੇਰੀਆਂ ਨੇ । ਹੁਣ ਕਿਉਂ ਖ਼ਾਲਸ ਦੁੱਧ ਦੀਆਂ ਧਾਰਾਂ ਲੱਭਦਾ ਏਂ, ਹੱਥੀਂ ਖੋਲ੍ਹ ਫੜਾਈਆਂ ਜਦੋ ਲਵੇਰੀਆਂ ਨੇ । ਜੇ ਮੈਂ ਔਕੜਾਂ ਹਿੱਕ 'ਤੇ ਜਰੀਆਂ ਨੇ 'ਅੱਬਾਸ', ਪੀੜਾਂ ਵੀ ਤੇ ਲੂੰ ਲੂੰ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੀਆਂ ਨੇ ।

ਲੂੰ ਲੂੰ ਬੱਧੇ ਪੀੜਾਂ 'ਤੇ ਜਗਰਾਤੇ ਨੇ । ਇਸ਼ਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬੰਦੇ ਵੱਲ ਪਛਾਤੇ ਨੇ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਹੱਥ ਨਿਆਂ ਕਿਉਂ ਦਿੰਦੇ ਜਾਂਦੇ ਓ, ਜਿਹੜੇ ਹੱਲਾਂ ਉੱਤੇ ਪਹਿਲੋ ਈ ਨ੍ਹਾਤੇ ਨੇ । ਨ੍ਹੇਰਿਉਂ ਟਿੱਕੀ ਉੱਗਣ ਤੀਕ ਮੈਂ ਜਾਗਾਂਗਾ, ਬੱਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਹੁਣ ਮੇਰੇ ਹੱਥੀਂ ਬਾਤੇ ਨੇ । ਕਿਸ ਕਿਸ ਥਾਂ ਤੇ ਪਿਆਰ ਦੇ ਅੱਥਰੂ ਕੇਰਾਂ ਮੈਂ, ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਮਵਾਤੇ ਨੇ । ਜੇ ਮੈਂ ਬਹੁਤੇ ਹੌਕੇ ਭਰਨਾਂ ਵਾਂ 'ਅੱਬਾਸ', ਲੋਕੀ ਵੀ ਤੇ ਬਹੁਤੇ ਈ ਗਏ-ਗਵਾਤੇ ਨੇ ।

ਹੂਕਾਂ ਜਿੱਥੋਂ ਉੱਠਣ ਉੱਥੇ ਹੋਇਆ ਕੀ ਏ । ਕਾਹਦੇ ਪਿੱਟ ਸਿਆਪੇ ਅੰਦਰ ਮੋਇਆ ਕੀ ਏ । ਲਹੂ ਦੇ ਛਿੱਟੇ ਦੇ ਦੇ ਘਾਣੀ ਕਰਨੇ ਆਂ, ਢੱਠੀ ਕੰਧ ਉਸਾਰਣ ਨੂੰ ਦੱਸ ਗੋਇਆ ਕੀ ਏ । ਕੁੰਗੀ, ਕਾਂਗ ਵਡੇਰੇ ਕਣਕਾਂ ਖਾ ਛੱਡੀਆਂ, ਘਰ ਭੜੋਲੇ ਭੁੱਖੇ ਲਈ ਦੱਸ ਢੋਇਆ ਕੀ ਏ । ਗੱਲ੍ਹਾਂ ਉੱਪਰ ਲਾਲੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਆਉਂਦੀ ਏ, ਨੀਵੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਕਰਕੇ ਦੱਸ ਲਕੋਇਆ ਕੀ ਏ । ਉੱਥੇ ਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂਆਂ ਝੁੱਗੀ ਪਾ ਲਈ ਏ, ਛੱਪੜ ਕੰਢੇ ਬਹਿ ਕੇ ਉਹਨੇ ਧੋਇਆ ਕੀ ਏ । ਐਤਕੀ ਧੀ ਦੇ ਦਾਜ ਨੇ ਢੱਗੇ ਖਾ ਸੁੱਟੇ, ਹਲ ਪੰਜਾਲੀ ਅੱਗੇ ਉਨ੍ਹੇ ਜੋਇਆ ਕੀ ਏ । ਭੋਲ਼ੇ ਲੋਕੀ ਇਹ ਗੱਲ ਕਦੋਂ ਸਿਆਣਨਗੇ, ਮੱਛੀਆਂ ਘੇਰਨ ਵਾਲੇ ਹੱਥ ਗੰਡੋਇਆ ਕੀ ਏ । ਬੱਕਰੀ ਕਿੱਥੇ ਈ ਬੱਚੇ ਡੁਸਕਣ ਯਾਰ 'ਅੱਬਾਸ', ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਾਹੁਣੇ ਆ ਗਏ ਸਨ ਹੁਣ ਕੋਹਿਆ ਕੀ ਏ ।

ਤੇਰੀ ਛਾਵੇਂ ਐਵੇਂ ਜ਼ਰਾ ਕੂ ਬਹਿਣਾ ਏ । ਜਾਂਦਿਆਂ ਬੂਟਿਆ, ਹੋਰ ਕੀ ਤੈਥੋਂ ਲੈਣਾ ਏ । ਸਾਉਣ ਦੀ ਵਾਛੜ ਗਾਰਾ ਖੋਰੀ ਆਉਂਦੀ ਏ, ਲੋਕਾ! ਓੜਕ ਕੱਚੀ ਕੰਧ ਨੇ ਢੈਣਾ ਏ । ਮਾਲਾਂ ਵਾਲਿਉ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਠਾਹਰਾਂ ਹਰ ਦੇਸੇ, ਅਸਾਂ ਤੇ ਏਸੇ ਜੂਹੇ ਮਰਦਿਆਂ ਰਹਿਣਾ ਏ । ਸ਼ਹਿਰੀ ਬਾਬੂ ਖਾ ਲੇਸੀਂ ਤੇ ਨਾ ਭੁੱਲ ਸੈਂ, ਉਂਜ ਸੁਚੱਜੇ ਹੱਥੀਂ ਪੱਕਿਆ ਮਹਿਣਾ ਏ । ਉਥੇ ਕੌਸ਼ ਕਜ਼ਹ ਦੇ ਰੰਗ ਹੁਲਾਰੇ ਲੈਣ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੰਨੀ ਸਰੋਂ ਦੇ ਫੁੱਲ ਦਾ ਗਹਿਣਾ ਏ । ਵੇਲਾ ਇਸਰਾਂ ਚਿਹਰਾ ਬਦਲੇਗਾ 'ਅੱਬਾਸ', ਤੇਰੇ ਕੋਲੋਂ ਲੋਕਾਂ ਇੰਜ ਤਰਿਹਣਾ ਏ ।

ਉਡਦੇ ਪੰਛੀ ਤੇਰਾ ਛਾਇਆ ਠਾਂਹ ਤੇ ਨਹੀਂ । ਅਰਸ਼ਾਂ ਵੱਲੇ ਤੱਕੀਂ ਕਿਧਰੇ ਤਾਂਹ ਤੇ ਨਹੀਂ । ਨੋਟਾਂ ਵਾਲੇ ਗੁਥਲੇ ਬਾਹਰੋਂ ਭਰਨਾਂ ਏਂ, ਤੇਰੇ ਪਿੱਛੇ ਰੋਂਦੀ ਤੇਰੀ ਮਾਂ ਤੇ ਨਹੀਂ । ਜੀਹਨੂੰ ਜਾਣਕੇ 'ਹੁੰਮਾ' ਭੁੱਲਿਆ ਫਿਰਨਾਂ ਏ, ਤੇਰੇ ਸਿਰ ਤੇ ਬੈਠਾ ਕਿਧਰੇ ਕਾਂ ਤੇ ਨਹੀਂ । ਇਨਸ਼ਾ ਅੱਲ੍ਹਾ! ਕਹਿ ਕੇ ਵਾਹਦੇ ਕਰਨਾ ਏਂ, ਮੇਰੇ ਲਈ ਸੰਵਾਰ ਕੇ ਰੱਖੀ ਨਾਂਹ ਤੇ ਨਹੀਂ । ਥਾਂ-ਥਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਜੋ ਕਰਦਾ ਫਿਰਦਾ ਏਂ, ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਵੀ ਕੀਤੀ ਉਹੋ ਹਾਂ ਤੇ ਨਹੀਂ । ਐਵੇਂ ਸੜਕਾਂ ਕੱਛਦਾ ਫਿਰਦਾ ਏਂ 'ਅੱਬਾਸ', ਦੱਸ ਤੂੰ ਕੋਈ ਗੁਆਚੀ ਹੋਈ ਗਾਂ ਤੇ ਨਹੀਂ ।

ਵਾਵਰੋਲਿਆ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਤੇ ਬਣ ਜਾ ਬਾਦਬਹਾਰੀ । ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਅੰਦਰ ਠੁਮਣੇ ਦੇ ਦੇ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਖਿਲਾਰੀ । ਸਾਹ ਨੂੰ ਰੰਗਣ ਵਾਲੇ ਚਾਰੇ ਕੂਟਾਂ ਰੰਗ ਖਲੇਰੇ, ਰੰਗ ਸੰਧੂਰੀ ਅੰਦਰ ਉਡ-ਉਡ ਚਾੜ੍ਹੀ ਨਿੱਤ ਗਵਾਰੀ । ਜੇ ਇਹ ਜਿਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਏ ਤੇ ਮੁੜ ਚੜ੍ਹਦੇ ਵਲ ਪਰਤੇ, ਚੜ੍ਹਦੇ ਵੱਲੋਂ ਚੜ੍ਹਕੇ ਸੂਰਜ ਲਹਿੰਦੇ ਬਾਜ਼ੀ ਹਾਰੀ । ਘੱਟਿਉਂ ਨੱਸ ਕੇ ਧੂਆਂ 'ਤੇ ਲਿੱਦਾਂ ਫੱਕਣ ਲਈ ਆ ਗਏ, ਪਿੰਡ ਦਿਆਂ ਵਸਨੀਕਾਂ ਮਾਰੀ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵੱਲ ਉਡਾਰੀ । ਏਥੇ ਨਾੜੀਂ ਗ਼ਮ ਪਿਆ ਰੁਮਕੇ ਬਣ ਕੇ ਰੁੱਤ ਜਵਾਨਾਂ, ਮੈਨੂੰ ਤੇ 'ਅੱਬਾਸ' ਇਹ ਦੁਨੀਆਂ ਜਾਪੇ ਮੰਜ਼ਿਲ ਭਾਰੀ ।

ਕਿੰਨਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਦੱਸੋ ਲਾਸ਼ਾਂ ਕਿੰਨਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਹਾਸੇ ਗਏ । ਅਸਾਂ ਤੇ ਫੁੱਲ-ਪਨੀਰੀ ਬੀਜੀ ਤੁਹਾਡੇ ਘਰੀਂ ਗੰਡਾਸੇ ਗਏ । ਇਨਸਾਨਾਂ ਵਿਚ ਸੁੰਮਾਂ ਲੱਗੇ ਸੋਟੇ ਜਦੋਂ ਵੀ ਚੱਲੇ ਨੇ, ਸਾਡੇ ਪਿੰਡੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਿਚ ਬੈਠਿਆਂ ਆਪ ਈ ਲਾਸ਼ੇ ਗਏ । ਮੇਰੇ ਘਰ ਵੀ ਫੇਰਾ ਪਾਵਣ ਮੈਂ ਵੀ ਗ਼ਮ ਦਾ ਡੰਗਿਆ ਵਾਂ, ਸੱਪ ਕਰੰਡੀਏ ਕੀਲਣ ਵਾਲੇ ਜੋਗੀ ਕਿਹੜੇ ਪਾਸੇ ਗਏ । ਇਹ ਤਬਦੀਲੀ ਬੰਦੇ ਨਸਲਾਂ ਬਦਲਣ ਪਾਰੋਂ ਆਉਂਦੀ ਏ, ਕਿੱਥੇ ਲੱਠਾ ਚਾਬੀ ਵਾਲਾ ਕਿੱਥੇ ਲੀਲਣ ਟਾਸੇ ਗਏ । ਯਾਂ ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਹੋਇਆ ਏ ਕੁਝ, ਯਾਂ ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਹੀ ਹੋਇਐ, ਸਾਉਣ ਮਹੀਨਾ ਕਹਿਰੀਂ ਆਇਆ ਆਖੋ ਤੁਸੀਂ ਚਮਾਸੇ ਗਏ । ਸਾਡੇ ਵਰਗੀਆਂ ਕੋਝੀਆਂ ਸ਼ਕਲਾਂ ਹੋਰ ਕਿੰਨਾਂ ਕੂ ਢੈਣਾ ਏ, ਵੇਲੇ ਹੱਥੀਂ ਸੋਹਣੀਆਂ ਸ਼ਕਲਾਂ ਵਾਲੇ ਕਿੰਜ ਖ਼ਰਾਸੇ ਗਏ । ਹਿੰਦਸਿਆਂ ਵੀ ਸਿਰ ਕੁੰਜ ਉਤਾਰੀ ਬਦਲੇ ਭੇਸ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਨੇ, ਹੋਣ ਗਰਾਮਾਂ ਵਿਚ ਤੁਲਣਾਵਾਂ ਰੱਤੀਆਂ, ਤੋਲੇ, ਮਾਸੇ ਗਏ । ਸਾਡਾ ਜਿਉਂਦਿਆਂ ਮੁੱਲ ਪਛਾਣੋ ਓੜਕ ਉਡ-ਪੁਡ ਜਾਣਾ ਏ, ਪਿੱਛੋਂ ਲੱਭਦੇ ਫਿਰੋਗੇ ਸਾਰੇ ਕਿੱਥੇ ਬਾਬੇ ਬਾਸੇ ਗਏ ।

ਕੱਲਿਆਂ ਬਹਿਕੇ ਹੌਕੇ ਭਰ-ਭਰ ਹਾਰ ਪਰੋ ਨਹੀਂ ਸਕਿਆ । ਜਿੰਨਾਂ ਅੰਦਰੋਂ ਟੁੱਟ ਗਿਆ ਵਾਂ ਉੱਨਾ ਰੋ ਨਹੀਂ ਸਕਿਆ । ਹੁਸਨ ਤੇ ਉਹਦਾ ਘਟ ਗਿਆ ਪਰ ਖਿੱਚ ਸਵਾਈ ਹੋ ਗਈ, ਜਾਂਦਾ ਵੇਲਾ ਉਹਦੇ ਕੋਲੋਂ ਕੁਝ ਵੀ ਖੋਹ ਨਹੀਂ ਸਕਿਆ । ਦੋ ਦੋ ਉੱਚੇ ਸ਼ਮਲੇ ਕੱਢ ਕੇ ਕੇਹਾ ਕਚਹਿਰੀ ਚੜ੍ਹਨਾ, ਆਪਣੀ ਜੇ ਜ਼ਮੀਰ ਦੇ ਅੱਗੇ ਆਪ ਖਲੋ ਨਹੀਂ ਸਕਿਆ । ਦੂਸਰਿਆਂ ਨੂੰ ਕੀਕਣ ਆਖਾਂ ਮੇਰੇ ਵਾਂਗਰ ਹੋਵੋ, ਜਿਹੋ ਜਿਹਾ ਹੋਰਾਂ ਨੂੰ ਚਾਹਵਾਂ ਆਪ ਵੀ ਹੋ ਨਹੀਂ ਸਕਿਆ । ਸਹਿਜੇ ਨਾਲ ਕੋਈ ਪਿੱਛੋਂ ਆਵੇ, ਆ ਕੇ ਅੱਖੀਆਂ ਮੀਟੇ, ਉਮਰਾਂ ਹੋਈਆਂ ਮੈਂ ਇਹ ਖੁੱਲੇ੍ਹ ਬੂਹੇ ਢੋ ਨਹੀਂ ਸਕਿਆ । ਅਣਕਹੀ ਦੇ ਸੌ ਰੂਪ ਨੇ ਐਥੇ ਕਹੀ ਦਾ ਇੱਕ ਦਸੇਂਦਾ, ਚੰਗਾ ਏਂ 'ਅੱਬਾਸ' ਤੂੰ ਆਪਣੀ ਬਾਣੀ ਛੋ ਨਹੀਂ ਸਕਿਆ ।